BUDAPEŞTE (AA) - MEHMET YILMAZ - Avrupa'daki sığınmacı krizinde izlediği sert politikalarla gündeme gelen, Polonya, Macaristan, Çek Cumhuriyeti ve Slovakya'dan oluşan Vişegrad Dörtlüsü (V4), aralarındaki işbirliği güçlendirmeye çalışıyor.

Macar, Leh ve Çek krallarının, Macaristan'ın Vişegrad kentinde 1335 yılında vardığı anlaşmayla temelleri atılan, bugün ise Vişegrad Grubu ülkeleri, Vişegrad Dörtülüsü ya da kısaca V4 olarak bilinen Orta Avrupa Birliği, son dönemde izlediği katı mülteci karşıtı politikanın yanı sıra aralarındaki işbirliğini güçlendirme konularıyla gündemde.

V4, Sovyetler Birliği'nin dağılması sonrası kurulduğu ilk dönemde, totaliter düzenin kalıntılarının yok edilmesi, demokrasinin korunması, ülkeler arasındaki ekonomik işbirliğinin kuvvetlendirilmesi ve Avro-Atlantik üyeliği gibi çeşitli siyasi hedefler çerçevesinde yapılansa da üye ülkeler, bu hedeflerin gerçekleşmesi noktasında ortak siyasi bir noktada buluşamadı.

Ancak Batı Avrupa ülkelerinin aksine sığınmacıları kabul noktasında oldukça katı politika izleyen ve duruşları büyük benzerlikler gösteren birliğe üye ülkelerin, sığınmacı kriziyle birlikte V4'ün kuruluşundan bu yana ilk defa ortak bir siyasi hedefte birleştikleri görülüyor.

Macaristan Başbakanı Viktor Orban'ın, yakın zamanda katıldığı bir panelde yaptığı açıklamada, Orta Avrupa ülkelerinin, Avrupa Birliği'ni (AB) karşılarına almadan aralarındaki ilişkiyi daha da derinleştirmesi gerektiğini belirterek, ''Orta Avrupa Birliği'nin derinleştirilmesi gerekiyor ama bu AB'nin karşılığı olarak görülmemeli. Polonya'nın, Vişegrad Grubu ülkeleri arasında ortak parlamento kurulması teklifini destekliyoruz. Aynı şekilde ortak Avrupa ordusu dışında, Vişegrad Grubu ülkeleri olarak ortak ordu kurma konusunda da çalışıyoruz.'' şeklindeki sözleri V4'ü tekrar gündeme taşıdı.

- "Ortak ordu ve parlamento fikri niyette kalır"

Macaristan Dış Ticaret ve Dışişleri Enstitüsü Uzmanı Diana Szöke, AA muhabirine yaptığı açıklamada, sığınmacı krizi dolayısıyla V4 arasındaki işbirliğinin arttığını ve birlik üyesi ülke liderlerinin, aralarındaki işbirliğini güçlendirecek siyasi mesajlar verdiğini söyledi.

Orban'ın parlamento ve ortak ordu konusundaki açıklamalarının da bu kapsamda görülmesi gerektiğini belirten Szöke, şöyle konuştu:

''V4'ün ortak ordu kurma fikrinin hayata geçmesi yakın gelecekte mümkün olmayabilir. Çünkü dört ülke de NATO üyesi ve güvenliklerini bu birlik üzerinden sağlamaya çalışıyor. Söz konusu ülkelerin askeri harcamaları göz önüne alındığında bu ülkelerin NATO içinde bile zorunlu harcamalarını yerine getirmediklerini görüyoruz. Bu ülkelerin ayrı bir ortak ordu kurup bunu finanse etmesi tüm ülkeleri ekonomik olarak ciddi şeklide etkileyecektir.''

Üye ülkelerin ortak ordu kurulması fikrine farklı sebeplerden dolayı destek verebileceğini kaydeden Szöke, ''V4 üyesi ülkeler ortak ordu kurulmasını farklı nedenlerden dolayı destekleyebilir. Örneğin Polonya, V4 arasında özellikle askeri işbirliğinin de artmasını istiyor çünkü bu ülke tarihi olarak ve özellikle son dönemdeki Ukrayna krizi ile zirve yapan Rusya baskısı altında. Ortak ordu konusunda Macaristan ise bunu daha çok sınırları koruma üzerinde düşünüyor. Çünkü geçen sene sığınmacı krizinden en fazla Macaristan etkilendi.'' şeklinde konuştu.

Polonya'nın ortak parlamento teklifinin de gerçekleşmesinin zor olduğunu savunan Szöke, ''Muhtemelen Polonya'nın ortak parlamento teklifi de şimdilik sadece siyasi bir 'niyet' olarak kalacaktır. Çünkü Polonya yaptığı bu teklifle kısmen de olsa Brüksel'in politikalarına karşı bölge ülkeleri arasındaki işbirliğinin güçlü olduğu görüntüsünü vermek istiyor. Yani aslında ortak parlamento teklifi resmi bir adım olmaktan öte bir sembolik bir adım olarak kalacaktır.'' ifadelerini kullandı.

- V4 arasında Rusya'ya bakış farklı

V4 ülkeleri her ne kadar AB'ye karşı birçok noktada ortak duruşa sahip olsa da dış politikalarında Rusya konusunda çeşitli görüş ayrılıklarına sahip. Örneğin, Ukrayna krizi dolayısıyla AB'nin Rusya'ya uyguladığı ambargoyu gereksiz gören Macaristan ile tarihi nedenlerden dolayı Rusya'ya hep şüphe ile yaklaşan Polonya'nın bu konuda ciddi ortak politika oluşturması zor görünüyor.

Benzer şekilde tarihi olarak aralarında güvensizlik bulunan Slovakya ve Macaristan arasında ortak bir parlamento ve ordu fikrinin destek bulması uzun zaman alabilir. Bunun en önemli nedenleri arasında Macaristan'ın özellikle sığınmacı krizi öncesi komşusu Slovakya'yla ülkedeki Macar nüfusunun dil ve çifte vatandaşlık konusunda yaşadığı sıkıntılar sebebiyle gerginleşen ikili ilişkileri gösterilebilir. Geçen yıl başlayan sığınmacı krizi sonrası ise Macaristan'ın en yakın dostlarından biri Slovakya oldu.

Ancak sığınmacı krizinin belirli oranda aşılması neticesinde üye ülkeler arasındaki işbirliğinin tekrardan kültürel ilişkileri güçlendirme veya en iyimser yaklaşımla AB içindeki çıkarlarını koruma noktasına gerileyebileceği belirtiliyor.

Resmi olarak, Sovyetler Birliği'nin dağılması üzerine Polonya, Çekoslovakya ve Macaristan'ın, 15 Şubat 1991 yılında imzaladıkları anlaşma ile 3 ülke olarak kurulan birlik, 1993 yılında Çekoslovakya'nın, Çek Cumhuriyeti ve Slovakya olarak iki ayrı ülkeye ayrılması sonucu dört üyeli yapıya dönüştü.

V4 ülkeleri tarihi, siyasi, kültürel ve ekonomik olarak pek çok konuda ortak geçmişe sahip. Bu ülkeler tarihi olarak Rus-Alman tampon bölgesinde bulunuyor. Aynı şekilde söz konusu ülkelerin tümü Sovyetler Birliği'nin bir parçasıydı. V4 ülkeleri, Soğuk Savaş dönemi sonrası benzer şekilde demokrasiye geçiş süreci yaşadı. Ekonomik ve siyasi değişimlerin yanı sıra AB ve NATO üyelikleri de benzer şekilde ilerledi.

AA