ANKARA (AA) - YEŞİM SERT KARAASLAN - Sesli Betimleme Derneğince (SE-BE-DER) işitme ve görme engellilerin sinema keyfinden mahrum kalmaması için proje yürütülüyor. Proje ile filmler üzerinde görsel ve efektlerin bu kişiler tarafından kolayca anlaşılmasını sağlayacak düzenlemeler yapılıyor.

Sesli Betimleme Derneğinin projesi ile görme ve işitme engellilerin de sosyal hayata dahil olması ve sinema keyfi yaşaması hedefleniyor. Film üzerinde yapılan düzenlemeler ile görme engellilerin konuyu daha iyi anlamasını sağlayacak "Ağzı açık biçimde başını salladı", "Sessizce merdivenlerden indi", "Gözlerinden yaşlar akıyordu" gibi betimlemeler ekleniyor. İşitme engeliler için ise işaret dili yerleştiriliyor. 

Proje hakkında AA muhabirine açıklamalarda bulunan Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Müşaviri ve Dernek Başkanı Kenan Önalan, herkesin sunulan bilgiye eşit ve benzer olanakları kullanarak zahmetsizce erişebilmesinin hak ve özgürlük olduğuna dikkati çekti.

Sinema, tiyatro gibi sanatsal aktivitelerden yararlanabilmenin de bu haklar içinde yer aldığını belirten Önalan, görme ve işitme engellilerin bu tür sosyal aktivitelerde sıkıntılar yaşadığını ifade etti.

-"Psikolojik olarak insanı mahvediyor"

Filmde geçen sahnelerin tam anlaşılamamasının motivasyon bozukluğuna, zaman içinde bu tür etkinliklerden uzaklaşılarak yalnızlığa yol açtığını vurgulayan Önalan, "Şöyle düşünün, bir işitme engelli arkadaşımız, ailesi ya da dostlarıyla televizyonda dizi izleyecek ama dizideki konuşmaları ve sesleri anlamıyor. Yanında birileri varsa etrafındakilere sormak zorunda kalıyor. Yanındakiler ne kadar cevap verirse o kadar anlayabiliyor. Tek yaşıyorsa zaten izleyemeyecek" ifadesini kullandı.

Görme engellilerin de bu tür sıkıntılarla karşı karşıya kaldığını aktaran Önalan, şu değerlendirmelerde bulundu:

"Görme engelliler de film ya da dizide sözlü konuşmaların ya da efektlerin olmadığı, sadece görsel materyallerin kullanıldığı bölümleri anlayamıyor. Bu da filmden kopmasına hatta hiçbir şey anlamamasına yol açıyor. Ben de birkaç defa tek başıma sinemaya gitmeye çalıştım. Gittiğim zaman anlamıyordum ve maalesef hep ikinci yarısında çıktım. Bu psikolojik olarak insanı mahvediyor, toplumdan uzaklaştırıyor. Sosyalleşmek istesek bile sistem bize göre kurgulanmadığı için dışarıda kalıyoruz. Film izlemek görme ve işitme engellilerin de hakkıysa bu hakkı vermek gerekir diye düşünüyoruz."

-"Filmler engelsiz hale getiriliyor"

Bu sıkıntıları çözebilmek amacıyla yola çıktıklarını ve 2006 yılında Boğaziçi Üniversitesi ile sesli betimleme çalışmalarına başladıklarını anlatan Önalan, ilk çalışmanın "Çarpışma" isimli filme yapıldığını söyledi. Önalan, 2011 yılından itibaren de filmlere sesli betimlemenin yanı sıra işitme engelliler için alt yazı ve işaret dili yerleştirdiklerini belirtti. 

Önalan, bugüne kadar 450 film ve binin üzerinde dizinin bu teknikle hazırlandığını dile getirerek çalışma yürütülürken ilk aşamada filmin belirlendiğini, ikinci aşamada alt yazı hazırlandığını, sesli betimleme ve işaret dili yerleştirildiğini, daha sonra da montaj ve son kontrollerin gerçekleştirildiğini söyledi. 

Bu çalışma için metin yazarının öncelikle görme engelliyi anlaması gerektiğini vurgulayan Önalan, şu bilgileri aktardı:

"Bu nedenle betimleme yapacak metin yazarını altı ay süren eğitime tabi tutuyoruz ve bizi anlamasını kolaylaştırıyoruz. Metin yazarı önce filmi izliyor ve betimlemenin yapılacağı yerlerin zaman kodlarını belirliyor. Burası daha sonra seslendiriliyor ve kurguya giriyor.  Mesela arabanın sesi çıkıyorsa 'araba geçiyor' demiyoruz ama sessizce gidiyorsa ve bu çok önemliyse onu 'araba geçiyor' şeklinde ifade ediyoruz. Örneğin, karakter susturuculu silahla ateş ediyor, öldürüyor ve film bitiyor. Sesli betimlemeyle belirtmezseniz bir görme engelli bunu anlayamaz. Öbür yandan işaret dili hazırlanıyor. İlk önce işaret diliyle betimleme yapılıyor, sonra alt yazısı ekleniyor ve kurguya sokuluyor. Sonunda bu film, görme ve işitme engelliler için engelsiz hale geliyor."

-"Dijital kanallarda sesli betimleme seçeneği de olmalı"

Önalan, "Hayal ortağı" adını verdikleri bir de aplikasyon hazırlattıklarını ifade ederek "Görme engelliler, indirdikleri dosyayla filmi senkronize edebiliyor. Bir kulaklıkta sesli betimleme, diğer kulaklıkta filmin orijinal sesiyle izlenebiliyor" dedi. 

Engellilerin vizyondaki filmleri sinemada diğer seyirciler ile izleyebilmesi için de olanak sağlanması gerektiğini dile getiren Önalan, "Dijital kanallarda İngilizce, Türkçe gibi dil seçenekleri nasıl oluyorsa aynı zamanda sesli betimleme ve işaret dili de olmalı. Üçüncü olarak fimler, DVD'lere sesli betimleme ve işaret dili konularak hazırlanmalı. Aynısı, tiyatro için de geçerli olabilmeli" değerlendirmesinde bulundu.

-"Betimleme, bana ne olduğunu anlatıyor"

Görme engelli Ramazan Keyvan, sesli betimleme ve işaret dilinin yer aldığı çocuk filmini izlerken büyük zevk aldığını anlattı.

Kendisi gibi görme engelli ablası ile film seyretmeyi çok sevdiklerini ancak sıkıntı yaşadıklarını belirten Keyvan, "Televizyon izlerken neyin, ne olduğunu çok iyi kestiremiyorum. Mesela kuşun hangi kuş olduğunu pek anlayamıyorum. Bu betimleme, bana ne olduğunu anlatıyor ve ben onun ne olduğunu görebiliyorum. O şekilde anlatıldığında anlayabiliyorum" dedi.

İşitme engelli Burçak Dağ da, film seyrederken büyük mutluluk duyduğunu ifade ederek, işaret dili yerleştirilen filmlerdeki olayları daha iyi anlayabildiğini söyledi.

Dağ, "Gülmem gereken yerleri daha net anlıyorum. Bu beni mutlu ediyor. Arkadaşlarım ile de tartışıp daha mutlu olabiliyorum. Bu tekniğin kullanıldığı film sayısı artmalı" ifadesini kullandı.

AA