CAKARTA (AA) - MAHMUT ATANUR- Güneydoğu Asya Ülkeler Birliği (ASEAN), 639 milyon nüfusu barındıran 10 üyesiyle bölgenin ekonomik ve siyasi dengesini oluşturuyor.

Birlik 1967'de kuruluşundan bu yana ekonomi, eğitim, kalkınma, sağlık ve kültür alanları başta olmak üzere bulunduğu bölgede barış ve istikrarı koruyarak iş birliğini amaçlıyor.

Komşuluktan öte birlik vurgusuyla hareket etmeye çalışan Endonezya, Malezya, Tayland, Filipinler, Singapur, Brunei, Vietnam, Laos, Myanmar ve Kamboçya'dan oluşan ASEAN, faaliyete geçmesinden bu yana her fırsatta bölgesel sorunlardan kalkınmaya, üyeleriyle ortak paydada buluşma, sorunları en hafif şekilde atlatma ve fırsatlardan azami fayda sağlama gayreti gösteriyor.

Papua Yeni Gine ve Doğu Timor'un gözlemci statüsüne sahip olduğu birlikte, ABD, Çin, Kanada, Rusya, Avrupa Birliği (AB), Japonya, Güney Kore, Hindistan, Avustralya ve Yeni Zelanda da diyalog ortağı ülkeler arasında bulunuyor.

- Bölgesinin güvenlik muhafızı

Bölgesel karışıklıklar, gerilimler ve ideolojik çatışmaların gölgesinde kurulan ASEAN, bölgesel kalkınma hedefinde sorunlar yaşayan ülkeler arasında öncelikle barışı sağlama yoluna gitmişti.

Bu çerçevede kurucuları Endonezya, Malezya, Filipinler, Singapur ve Tayland gibi bölgesindeki güçlü bloklar arasında birlik ve gelişimi baltalayan anlaşmazlıkların geride bırakılmasında öncülük yapan ASEAN, birliğe daha sonra katılan diğer üyelerin sorunlarından bugün birliğin bütünlüğünü ilgilendiren olası tehditlere karşı her koşulda müzakere yoluyla güvenliği sağlamaya çalışıyor.

Özellikle son dönemde bölgede Çin-ABD gerilimi ve Güney Çin Denizi sorunu çerçevesinde yaşanan ikili rekabet ve üye ülkeleri içine alan egemenlik tartışmalarında ASEAN, bölgesel kapsamlı ekonomik ve güvenlik iş birliği teşvikinin yanı sıra ikili çatışmaların barışçıl yollarla çözülmesi için hem gücünü hem de varlığının önemini ortaya koyma peşinde.

- ASEAN'ın "Çin-ekonomi, ABD-güvenlik" yaklaşımı

Güneydoğu Asya ülkeleri için Çin'in ekonomik fırsatları cazip görünüyor. ASEAN bünyesinde gerçekleşen ticarette artan rakamlar bunun en büyük göstergesi.

Taraflarca 2010'da kurulan Çin-ASEAN Serbest Ticaret Bölgesi'nin etkisiyle 2016 itibarıyla Çin, ASEAN'ın en büyük ticaret ortağı, ASEAN da Çin'in en büyük 3. ticaret ortağı konumuna gelmiş durumunda.

ASEAN ve Çin'in karşılıklı ticaretinde ulaşılan 452,2 milyar dolarlık hacimle birlik, Çin ile özellikle ekonomik iş birliği teşvikinde Çin fırsatları çerçevesinde kayda değer ilerleme göstermesine karşın Çin'in egemenlik tehdidi bölge için önemli bir sorun teşkil ediyor.

Tarihi geleneksel kültürü ve değerleriyle çok sayıda Güneydoğu Asya ülkesini etkileyen Çin, yükselen ekonomisi ve askeri nüfuzuyla bölgede egemenliğini tekrar artırmaya çalışırken, ASEAN-Çin toplantıları gibi önemli görüşmelerde de Güney Çin Denizi konusunda sorun yaşadığı ülkelere karşı tek blok içinde diplomatik kanaldan egemenlik iddialarını güçlendirmeyi amaçlıyor.

Çin'in toprak artırma ve birlik ülkelerinin egemenliğine karşı oluşan tehditte ABD'nin stratejik gücünü ve karşıt güç olarak bölgede varlığını koruma çabası ASEAN için çift taraflı bir denge unsuru oluşturuyor. ASEAN'ın güvenlik ve savunma mekanizması olmaması nedeniyle birliğin bazı ülkeleri Çin'in askeri varlığına karşı ABD'nin dengeyi koruması gerektiğini savunuyor.

ABD denge unsurunda Çin tehdidine yönelik Singapur, Tayland ve Filipinler gibi ASEAN ülkelerinin, ABD ile var olan askeri ittifakı ve diğer bazı birlik ülkelerinin askeri konuda iş birliği kurma hedefi, bu dengeyi gözettiğine işaret ediyor.

- 639 milyon nüfusuyla dünyanın üçüncü büyük pazarı

Üye ülkelerin toplam 639 milyonluk nüfusla Çin ve Hindistan'ın ardından dünyanın 3. büyük pazarı konumundaki ASEAN, yatırımda gelecek vadediyor.

Merkezi Endonezya'nın başkenti Cakarta'da bulunan ASEAN'ın geçen yılki verilere göre, gayrisafi yurt içi hasıla toplamı 2,5 trilyon dolara ulaşırken, gayrisafi yurt içi hasılada ülkeler nezdinde listenin başında birliğin üç devini 932,2 milyar dolarla Endonezya, 406,8 milyar dolarla Tayland ve 304,9 milyar dolarla Filipinler oluşturuyor.

Ellerindeki bu büyük pazarla, bölge ekonomisini canlandırmak, yabancı sermayeyi bölgeye çekmek isteyen ASEAN, Malezya'da 2015 yılındaki toplantıda ASEAN Ekonomik Topluluğu faaliyetini öngören bildiriyle üretim ve tek bir pazar haline gelmesi açısından kilit bir adım attı.

AA