Türkiye’nin deprem gerçeği denince akla çoğunlukla doğu-batı yönünde kayma hareketleri üreten doğrultu atımlı faylar gelir. Ancak Curtin Üniversitesi’nden araştırmacılar, Tuz Gölü Fayı’nın bu genel tabloya uymadığını gösteren çarpıcı bir keşfe imza attı. Yeni çalışma, fayın aslında genişleme tipi bir yapıya sahip olduğunu yani kara parçalarının yana doğru kaymak yerine yavaşça birbirinden uzaklaştığını ilk kez bu kadar net biçimde ortaya koyuyor.
Bu dikkate değer bulgu, Hasandağ’dan binlerce yıl önce akıp fay hattının üzerinden geçen lav akıntılarının adeta “jeolojik bir zaman kapsülü” gibi okunmasıyla elde edildi. Lavlar soğudu, sertleşti, depremlerle kırıldı ve sonunda bilim insanlarına fayın zaman içindeki hareketini adım adım anlatan bir arşiv sundu.
Çalışmanın başyazarı Profesör Axel Schmitt, Tuz Gölü Fayı’nın davranışının Türkiye’nin tanıdık sismik modellerinden farklılaştığını vurgulayarak şunları söyledi: “Bulgularımız, fayın iki tarafının yana doğru değil, birbirinden uzaklaştığını gösteriyor. Bu genişleme hareketi yılda yaklaşık bir milimetre hızında gerçekleşiyor gözle görülmez ama jeolojinin ölçüsünde oldukça anlamlı.”
Araştırma ekibi, uydu görüntülerinden iyon mikroprob analizlerine kadar uzanan gelişmiş yöntemlerle lav akıntılarının yaşını büyük hassasiyetle belirledi. Lavların içindeki mikroskobik zirkon kristalleri, uranyum ve toryumun radyoaktif bozunmasıyla oluşan helyumu hapsederek, adeta “binlerce yıllık bir kronometre” görevi gördü.
Uzaktan algılama uzmanı Janet Harvey, Tuz Gölü Fayı’nın önemli bir tektonik kavşakta yer aldığını hatırlatarak bu keşfin yalnızca Türkiye için değil, kıtasal deformasyonun küresel modelleri için de değer taşıdığını belirtti: “Bu bölgede kıtalar birbirine çarpıp sıkışırken gerilim nereye ve nasıl yayılıyor işte bunu anlamamıza yardımcı oluyor.”
Sonuç olarak araştırma, İç Anadolu’nun kalbinde sessizce genişleyen bir fayın, hem Türkiye'nin jeolojik geçmişine ışık tuttuğunu hem de gelecekteki sismik risklerin değerlendirilmesine yeni bir perspektif sunduğunu gösteriyor.