BUENOS AİRES (AA) - ÖMER MUSA TARGAL - ABD Başkanı Barack Obama’nın tarihi Arjantin ziyaretinin ilk gününü Arjantin Devlet Başkanı Mauricio Macri yönetimine destek verme, ikinci gününün ise geçmişin yaralarını sarma üzerine kurguladığı görüldü.

Obama 1997 yılından bu yana Arjantin’e başkanlık düzeyinde ilk resmi ziyareti düzenleyen ABD lideri olurken, ziyaretin Macri’nin ofisindeki 100. gününü henüz doldurmuşken gerçekleşmesi dikkati çekti.

Ziyaretinden bir hafta önce verdiği bir röportajda Eski Arjantin Devlet Başkanı Cristina Fernandez Kirchner’i ''Amerikan karşıtı olmak''la itham eden Obama, Macri’nin iki ülke arasındaki yeni dönemin farkında olduğunu belirtmişti.

Yıllardır iki ülke arasında var olan gerilim ve ABD’nin Arjantin’de son yaşanan darbe sürecindeki rolünü resmi olarak açıklamaması nedeniyle, Obama’nın ziyareti insan hakları örgütleri tarafından pek de hoş karşılanmadı.

Darbenin 40. yılına rastlayan ziyaret öncesinde 1980 yılında insan hakları alanındaki çalışmaları nedeniyle Nobel Ödülü’ne layık görülen Adolfo Perez Esquivel, Obama’ya açık bir mektup yazarak ziyaretini ertelemesini istedi.

Mahkemeye çıkarılmadan 14 ay boyunca işkenceye maruz kalan Esquivel mektubunda, askeri darbenin finansmanı, eğitim süreci ve koordinasyonunun ABD tarafından sağlandığını ifade etmişti.

Tepkiler sonrasında daha önce resmi olarak iki gün boyunca Buenos Aires’te olacağı belirtilen Obama’nın, darbenin yıl dönümü olan 24 Mart’taki ikinci gün programı Bariloche’ye kaydırıldı.

Ülkedeki gerginliğin farkında olan ABD yönetimi, ziyarete bir hafta kala önemli bir manevra yaparak, askeri darbe sonucu 1976-1983 yılları arasında yaşanan ülke tarihinin son diktatörlük dönemine dair askeri ve istihbarat kayıtlarındaki gizliliğin kaldırılacağını duyurdu.

Açıklama, ülkedeki sol muhalefetin ateşini bir nebze de olsa düşürdü. Ayrıca bu açıklamanın Macri ve Obama’ya iki ülke ilişkilerinin yeniden kurulabilmesi için bir alan açtığı görüldü.

- Ziyaretin ilk gününde Obama'dan Macri’ye destek

Tarihi ziyaretin ilk günü olan 23 Mart’ta Macri, Obama’yı Devlet Başkanlığı Sarayı Casa Rosada’da kabul etti.

Görüşmeden sonra ortak basın toplantısı düzenleyen Macri ve Obama, iki ülke arasındaki yeni dönem ve işbirliği mesajını öne çıkarırken arşivler meselesinde ise temkinli açıklamalarda bulundu.

Washington’un Arjantin’le yakın çalışmaya hazır olduğunu söyleyen Obama, “Arjantin ve ABD güçlü küresel partnerler olabilir.” ifadesini kullandı.

Obama'nın basın toplantısında Macri'nin kısa sürede gerçekleştirdiği ekonomik reformları ve uluslararası toplumla kurduğu ilişkilere dikkat çekmesi, uluslararası pazar ve siyasette kendi kulübüne yeni bir üyenin kaydını yapması şeklinde yorumlandı.

Basın toplantısı sırasında Obama’ya dönerek “Kendinizi evinizde hissedin.” diyen Macri de ABD ile olgun, anlayışlı ve yapıcı ilişkilere dayanan bir dönemin başladığını söyledi.

Obama’nın Casa Rosada temaslarının hemen öncesinde de taraflar arasında ticaret, güvenlik ve organize suçlarla mücadeleyi içeren ilk anlaşmalar imzalandı.

Ayrıca iki ülke arasında kara parayla mücadele kapsamında Arjantin Mali İstihbarat Birimi (UIF) ile ABD Mali Suçlar Uygulama Ağı (Fincen) arasında mutabakat zaptı imzalandı.

- Obama geçmişin yaralarını sarmak istedi

Obama’nın Arjantin ziyareti boyunca gündemdeki en önemli konu şüphesiz, ABD Başkanı’nın ülkede 1976-1983 yılları arasında yaşanan askeri dikta dönemi hakkında ABD’nin rolüne dair yapacağı açıklamalardı.

Obama Buenos Aires temasları sırasında özellikle askeri cunta döneminde binlerce muhalifin öldürüldüğü ya da işkence gördüğü en büyük gözaltı merkezi Deniz Kuvvetleri Teknik Okulu’ndan (ESMA) uzak durdu.

Ancak Obama’nın Macri ile birlikte ziyaret ettiği 1997 yılında inşa edilen Devlet Terörizmi Kurbanları Anıtı’nda (Parque de la Memoria) 20 bin kurbanın adı ve yaşı yer alırken, boş bırakılan 10 bin tabela, henüz tanımlanamamış kurbanları temsil ediyordu.

ABD Başkanı, törende yaptığı konuşmada “Savunduğumuz ideallere ulaşamadığımızda demokrasiler bunu kabul etme cesaretine sahip olmalıdır. Burada yaşanan vakada insan haklarına dair ne düşündüğümüzü açıkça söyleme konusunda çok yavaştık.” ifadelerini kullandı.

Obama ABD'nin o dönemki politikasını eleştirerek, “Bu karanlık günlerin ilk zamanlarında ABD’nin politikalarında bir uyuşmazlık söz konusuydu. ABD, burada yaşananlar hakkında değerlendirme yaparken kendi politikaları ve geçmişini de gözden geçirmeli.” diye konuştu.

Obama askeri cunta döneminde yaşanan karanlık döneme dair ABD’nin rolü konusunda açık bir şekilde özür dilemedi ancak öldürülen ve kaybolan kurbanlara saygılarını sundu.

Askeri cunta döneminde kaybolan torunlarının izlerini süren "Mayıs Meydanı Anneleri" lideri Estela de Carlotto, Macri’nin törene katılma teklifini reddederek Arjantin Devlet Başkanı’nın büyük hayal kırıklığı yaşamasına neden oldu.

- Mayıs Meydanı’ndaki anmada Obama’ya tepki vardı

Obama ziyaretinin ikinci gününde ailesiyle dinlenmek üzere ülkenin güneyindeki turistik Bariloche şehrine geçtiği saatlerde Buenos Aires’teki Mayıs Meydanı’nda toplanan on binlerce kişi, hem cunta dönemi kurbanları için adalet çağrısında bulundu hem de Obama’nın ziyaretini protesto etti.

Meydanda kurulan platformda on binlere seslenen Carlotto, ABD’ye “Kendi ülkenizde, başka ülkelerde ve Guantanamo’da insan haklarını ihlal etmeyi durdurun.” diye seslendi.

Carlotto, sabah Devlet Terörizmi Kurbanları Anıtı’nda düzenlenen törene Obama ile birlikte katılmamalarına atıf yaparak “Bu felaketi hatırlarken Obama’nın yanında olacağımız bir zaman değil." ifadelerini kullandı.

Obama’nın Arjantin temaslarındaki Devlet Başkanlığı Sarayı Casa Rosada ve Devlet Terörizmi Kurbanları Anıtı’nda verdiği fotoğraflar bu ziyaretin iki sembolik anlamını taşıyordu.

- Obama ziyareti ve Arjantin’in dünya siyasetindeki yeri

2003 yılından bu yana önce Nestor Kirchner ardından da eşi Cristina Fernandez de Kirchner’le süren 12 yıllık popülist sol hükümetlerden sonra Macri ile birlikte ilk kez merkez sağdan bir isim yönetime geldi.

Arjantin’i yeniden uluslararası siyasete ve pazara entegre etme iddiasındaki Macri, Obama’nın sembolik ziyaretiyle Kirchner dönemi dış politikasını tümüyle değiştirmiş oldu.

Macri, şubat ayında kabul ettiği İtalya Başbakanı Matteo Renzi ve Fransa Cumhurbaşkanı François Hollande sonrasında, ABD Başkanı Obama’yı da Casa Rosada’daki ofisinde ağırlayarak dünya siyasetindeki yeni konumunu netleştirdi.

Arjantin’in yeni lideri, Kirchnerler dönemindeki ABD karşıtı söylem ve Rusya-Çin odaklı dış politika yerine ABD ve AB’ye yakınlaşarak Batı’ya yeniden entegrasyonu seçti.

- Obama'nın zamanlaması

Araştırmacı Gazeteci Guadalupe Reboredo, AA muhabirine yaptığı değerlendirmede, Obama’nın zamanlamasına dikkati çekti.

Reboredo, Latin Amerika’da popülist hükümetlerin düşüşe geçtiği bir siyasal dönüşüm sürecinde Obama’nın sağ siyasetin yükselişinden avantaj sağlamaya çalıştığını söyledi.

Ayrıca Obama’nın bu ziyaretleri sonrasında Latin Amerika ülkelerinin Rusya ve Çin’le ilişkilerini hangi düzeyde keseceğini bekleyip görmek gerektiğini kaydetti.

Ziyaret, Obama’nın ABD dış politikasında Latin Amerika’daki askeri diktatörlüklerin desteklendiği döneme dair Brezilya ve Şili’deki konuşmalarının ardından bölgedeki son uzlaşma girişimi olarak görülüyordu.

Ancak Obama, daha önceki Latin Amerika ziyaretlerinde olduğu gibi CIA’nın on yıllar önce bu ülkelerdeki faaliyetleri konusunda özür dilemek yerine, yine dikta yönetimlerinin işlediği insan hakları suçlarının soruşturulmasına destek vermekle yetindi.

AA