Pandemi döneminde yetersiz talep nedeniyle Brent Petrol fiyatı en düşük seviyelerini görmüş ve bunun sonrasında kaldırılan kısıtlamalar nedeniyle artışlar kaçınılmaz hale gelmişti.

Tarihin en yüksek seviyelerini gören Brent Petrol nedeniyle küresel anlamda akaryakıt fiyatlarında artış görülmüştü. Ülkelerin enflasyon oranlarının katlanmasına sebep olan bu gelişme Türkiye'yi de derinden etkilemişti.

Pandemi öncesinde 5,76 TL olan motorinin litresi Türkiye'de kısıtlamaların kalktığı tarihlerde (01 Temmuz 2022) 7,41 TL seviyesini görmüştü.

Bu tarihten itibaren artan dolar kuruna bağlı olarak kademeli olarak yükselişler kaydedilmişti.

18 lirayı gören dolar kuru hükümetin KKM kararının ardından düşüşe geçmiş ve dolar kuru 10 TL seviyesine kadar inmişti. Ancak bu gelişmeler yaşanırken akaryakıt tarafında beklenen indirimler görülmedi.

Dolar kurunda uzun süre neredeyse sabitlenme ve hafif yükselişler kaydedilirken akaryakıt fiyatları düşmek bir kenara yükselişini sürdürdü.

Özellikle gıda fiyatları da artan nakliye fiyatları bahane edilerek sürekli yükseldi. Dünya genelinde özellikle Avrupa'da gıda fiyatları düşerken söz konusu ülkelere ihracat yapan, dolayısıyla üretici konumda bulunan Türkiye'de fiyatlar katlandıkça katlanıyor.

YENİ BAHANE ENFLASYON

Tarladaki üretim yapan çiftçilerin sürekli şikayet ettiği alım fiyatlarında fahiş yükselişler görülmüyor. Ancak son tüketiciye ulaşırken katlanan fiyatların bu artışına kimse anlam veremiyor. Çiftçiden ucuza alım yapabilen toptancıların yeni bahanesi ise enflasyon rakamları ve artan işçi maliyetleri.

VERGİ YÜKSEK Mİ?

13.02.2022 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan “5189 sayılı Cumhurbaşkanı Kararı” ile, mal ve hizmetlere uygulanacak KDV oranlarının belirlendiği 2007/13033 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı (BKK)’da değişiklik yapılarak ÖTV’ye tabi olanlar hariç olmak üzere tüm gıda ürünlerinin KDV oranı %1’e indirilmişti.

İşbu Duyuru konusu Karar ile, yukarıda sözü edilen 2007/13033 sayılı BKK’ya ekli %8 KDV oranına tabi mal ve hizmetlerin yer aldığı (II) sayılı listenin “A) GIDA MADDELERİ” bölümünde yer alan sıralar bu listeden kaldırılarak bölüm başlığıyla birlikte %1 KDV oranına tabi mal ve hizmetlerin yer aldığı (I) sayılı listeye dahil edilmiştir. Böylece bu malların KDV oranı %1’e indirilmesine karar verilmişti.

Aynı karar Türkiye'ye getirilen ithal mallara da uygulanmıştı. Bu da Türkiye'de ürün üretilmese ve ucuz bir üretim kaynağı bulunsa bile KDV uygulamasının tüketiciye yaramasına sebep olacaktı. Beklenen olmadı.

KONYA PAZARLARI UÇUŞTA

Konya'ya ürünlerin genellikle sera kenti olan Antalya'dan geldiği biliniyor. Antalya Sebze Hali'ndeki fiyatlarda sivribiberin kilosunun en yüksek 40 TL olduğu görülüyor. Sivribiberin Konya semt pazarlarında satış fiyatı ise 80 TL. Pazarcı esnafı ise tüketicinin fiyatı fazla görmemesi için tabelaya yarım kilo fiyatı olan 40 TL yazıyor.

DÜZENLEMEYİ TAKAN YOK

Ticaret Bakanlığı'nın 19 Ekim 2022 tarihli kararına göre (https://tuketici.ticaret.gov.tr/yayinlar/tuketici-bilgi-rehberi/fiyat-etiketleri-hakkinda-bilgilendirme) satışa sunulan ürünlere dair detaylı bilgi verilmesine dair bir bildiri yayınlanmıştı. Bu karar ise "6502 sayılı Tüketicinin Korunması Hakkında Kanunun “Fiyat etiketi” başlıklı 54 üncü maddesi" uyarınca yapılacaktı. Buna göre etiketlerde şu bilgiler olması gerekiyordu:

Bir malın fiyat etiketinde;

-Malın hangi ülkede üretildiğini belirten üretim yeri,
- Malın türünü ifade eden (gömlek, kalem, bardak gibi) ayırıcı özelliği,
- Malın tüm vergiler dâhil satış fiyatı,
- Adet, metre gibi uzunluk, kilo gibi ağırlık, metrekare gibi alan veya metreküp gibi hacim ölçülerinden birinin net miktarıyla ifade edilen fiyat olan birim fiyatı,
- Malın satış ve birim fiyatlarının uygulanmaya başlandığı tarih,
- Üretim yeri Türkiye olan mallar için Ticaret Bakanlığınca tespit ve ilan edilen şekil, logo veya işaret,
- Varsa malın ambalajının teslimine ya da iadesine ilişkin depozito bedeli

Ayrıca; Aşağıda sayılan mallarda fiyat etiketi bulundurma zorunluluğu bulunmamaktadır:

Üzerinde veya ambalajında, etikette aranılan hususlar basılı olarak açıkça yazılı bulunan mallar,
Kitap, dergi ve gazete gibi üzerinde fiyatı belirtilmiş olan mallar,
Arttırma suretiyle veya özel kanunlarına göre satışı yapılan mallar.

Konya'da alınan bu karara uyan işletme sayısı ise bir elin parmaklarını neredeyse geçmiyor. Vatandaşlar da en çok denetimlerden şikayetçi.

KONYA SEBZE HALİ FİYATLARI GÜNCEL HALİYLE ŞU ŞEKİLDE:

ANTALYA SEBZE HALİ FİYATLARI ŞU ŞEKİLDE:

HESAPLAMA

Konya'da tezgahlardaki ürünlerin fiyat karşılaştırması için basit bir hesap yaparak ortalama kilogram birim fiyatlarını hesapladık. Hesaplamaya dair notlar ilgili paragrafta açıkça belirtilmiştir.

Örnek: Antalya'dan Konya'ya Sivribiber Nakliye Maliyeti Hesaplaması

Bilgiler:

- Antalya Sebze Hali'nde sivribiberin toptan satış fiyatı: 40 TL/kg
- Konya'daki semt pazarlarında sivribiberin satış fiyatı: 80 TL/kg
- Antalya-Konya arası mesafe: 350 km
- Türkiye standartlarında nakliye kamyonlarının yükleme kapasitesi: 20 ton
- Mercedes Atego kamyonun kilometrede ortalama motorin sarfiyatı: 10 TL/km
- Yükleme ve diğer masraflar: 15.000 TL

Hesaplama:

Nakliye Masrafı:

- Gidiş-dönüş kilometre: 350 km x 2 = 700 km
- Yakıt masrafı: 700 km x 10 TL/km = 7.000 TL
- Kamyon şoförü masrafı: Günlük 500 TL x 2 gün = 1.000 TL
- Toplam nakliye masrafı: 7.000 TL + 1.000 TL = 8.000 TL

Yüklenen Sivribiber Miktarı:

20 tonluk kamyonun 1 kg sivribiber taşıma maliyeti: 8.000 TL / 20.000 kg = 0,4 TL/kg

Toplam Maliyet:

Antalya'daki toptan fiyat: 40 TL/kg
Nakliye maliyeti: 0,4 TL/kg
Yükleme ve diğer masraflar: 15.000 TL / 20.000 kg = 0,75 TL/kg
Toplam maliyet: 40 TL/kg + 0,4 TL/kg + 0,75 TL/kg = 41,15 TL/kg

Sonuç:

Antalya'dan Konya'ya taşınan 1 kilo sivribiberin toplam maliyeti 41,15 TL'dir. Bu maliyetin 40 TL'si Antalya'daki toptan satış fiyatına, 0,4 TL'si nakliye maliyetine ve 0,75 TL'si ise yükleme ve diğer masraflara aittir.