ASTANA (AA) - ALİİA RAİMBEKOVA - Kazaklar, kız seçme, kız isteme, kız uğurlama, yüz açma, küpe takma gibi atalarından kalan evlenme geleneklerini yaşatıyor.

Sovyetler döneminde baskı altında olan Kazak evlenme geleneklerinin, Kazakistan'ın bağımsızlığını kazanmasından sonra yeniden canlandığı ve toplumsal hayatta geniş yer tutmaya başladığı görülüyor.

Eskiden aile büyüklerinin seçtikleriyle evlendirilen Kazaklar, günümüzde kadın ve erkeğin birbirleriyle tanışıp anlaşmasının ardından anne ve babadan aldığı rızayla dünyaevine giriyor.

Kız arkadaşı ile anlaşan erkek, kızın ailesini ikna etmesi ve isteme geleneğini gerçekleştirmesi için kızın evine akrabalarını gönderiyor ve buna "jauşı jiberü" deniliyor.

Daha sonra erkeğin anne babası ve akrabaları kıza küpe takıyor ve bu kızın nişanlı olduğu anlamına geliyor. Küpe takmaya gelen taraf ayrıca kızın anne babasıyla düğünün detayları, başlık parası ve süt hakkı konularında anlaşıyor.

Eskiden babaların kızın başlık parasını büyükbaş hayvanlarla ödediği anlatılırken, günümüzde aileler maddi durumuna göre çeşitli miktarda başlık parası veriyor.

Toplumda yardımlaşma olarak algılanan başlık parasıyla kıza çeyiz hazırlanıyor ve kıyafetler alınıyor.

Bu arada Kazak düğününün önemli parçası olan kız uğurlama töreni de özellikle son yıllarda canlanan geleneklerden biri oldu.

"Saukele" denilen başlık ve duvak takan kız, kendisini almaya gelen damat, onun akraba ve arkadaşlarının eşliğinde evinden düğünle uğurlanıyor. Ayrıca düğünde bir kadın şarkıcı tarafından uğurlama türküsü söyleniyor.

Gelin, damadın evine geldiğinde "betaşar" denilen yüz açma töreni yapılıyor. Damadın akrabalarının toplandığı evde bir sanatçı şarkı söylerken, gelinin örtülü yüzü açılıyor. Yüz açmada büyükler, gelinin kocasına nasıl hürmet etmesi, kocasının akrabalarına, eve gelen misafirlere nasıl davranması gerektiği konularında nasihatler veriyor.

- "Babalarımızın bıraktığı gelenekleri yeni nesillere aktarmalıyız"

Astanalı gelin Aygerim Kulmahanova, AA muhabirine yaptığı açıklamada, düğününde geleneksel Kazak evlenme ayinlerini uygulamaya çalıştıklarını belirterek düğününde milli tarzdaki gelinlik giydiğini söyledi.

Gelinliğin kızın her yerini kapattığını ve bunun büyükler arasında kendini daha rahat hissetmesini sağladığını ifade eden Kulmahanova, "Düğünümüzde kız uğurlama, uğurlama türküsünü söyleme gibi tüm törenleri yaptık." dedi.

Kulmahanova, son yıllarda Kazak gelinliklerinin popüler olduğuna dikkati çekerek "Düğünlerin Kazak gelenekleriyle yapılmasının önemli olduğunu düşünüyorum. Babalarımızdan kalan gelenek ve göreneklere uymalıyız ve onları genç nesillere aktarmalıyız." diye konuştu.

- "Türk cumhuriyetleri geleneklerini unutmadı"

Uluslararası Türk Akademisinde uzman Akedil Toyşanulı da evlenme geleneklerinin yeniden canlanmasını "ulusal bilincin gelişmesi" olarak yorumladı.

Toyşanulı, Sovyetler döneminde baskıya uğrayan evlenme geleneklerinin Kazakistan'ın bağımsızlığını kazanmasından sonra kapsamlı bir şekilde uygulanmaya başlandığına dikkati çekti.

Toyşanulı, Sovyetler döneminde Rusların ve Avrupalıların geleneklerinin hükmü altında yaşadıklarını, örneğin gelin arabasının önüne oyuncak bebek yerleştirildiğini, Kazak törenlerinin uygulanmasının engellendiğini, düğünlerde aşırı alkol alındığını kaydetti.

Sovyetlerde din adamlarının nikah kıymalarına izin verilmediğini, düğünlerde hediyeler verilmesinin eleştirildiğini söyleyen Toyşanulı, "Ancak buna rağmen Türk cumhuriyetleri gelenek ve göreneklerini unutmadı. Bağımsızlıktan sonra evlenme gelenekleri tekrar canlandı ve günümüzde yaşatılıyor." dedi.

Toyşanulı, Sovyetlerin yıkılmasından sonra geleneklerin özgürlüğe kavuştuğunu, insanların istediği gibi düğünler yaptığını sözlerine ekledi.

AA