Plastik Numaraları ve Kanser

Plastikler türlerine göre sınıflandırılıyor. Bu türler 1’den 7’ye kadar numaralandırılıyor. Özellikle 3, 6 ve 7 no’lu plastiklerden uzak durmak şart! O halde hangi plastik türünün zararlı olduğunu anlamak için öncelikle numarasına bakmak gerekiyor.

Herhangi bir plastik ürün alırken ilk işiniz altında bulunan numarayı kontrol etmek olmalı. Ya bağımsız ya da etrafında oklar olan bir üçgen içinde bu numarayı görebilirsiniz.

Eğer ürünün altında hiçbir rakam yoksa ki Türkiye’de özellikle pazarda satılan ürünlerde yok, bu daha da kötü! Numara varsa işiniz daha kolay.

 Peki hangi numara, hangi üründe kullanılıyor?

 Hangileri zararlı, hangileri değil?

İşte evde kullanılan plastikleri ayırmanız için bilmeniz gerekenler:

PET veya PETE Polietilen içerir: Genelde su, iki litrelik alkolsüz içecekler ve yağların konduğu pet şişelerde kullanılır. Cam gibi şeffaftır. Zararsızdır.

HDPE Yüksek yoğunluklu polietilen: Deterjan ambalajları ve pet süt şişesinde bulunur. Zararsızdır.

PVC Polivinil klorid: Streç folyo, dış mekanda kullanılan eşyalar, plastik pipo, zemin malzemesi, duş perdeleri, şeffaf ve kabartmalı plastik ambalajlarda kullanılır. Zararlıdır!

LDPE Az yoğunluklu polietilen: Kuru temizleme ve çöp torbaları, yemek saklama kaplarında bulunur. Zararsızdır.

PP Poliproplen: Şişe kapakları, içecek kamışları, biberon, yoğurt kaplarında vardır. Zararsızdır.

PS Polistiren: Yemiş paketleri, plastik bardak-tabak, markette etin satıldığı köpük tabak, hazır paket fast food ürünlerdedir. Zararlıdır.

DİĞER: Bunlar birden altıya kadar kullanılan plastiklerin dışında kalanlardır. Yemek saklama kapları ve bazı pet şişelerde bulunur. Zararlıdır.

Her ne kadar bazı plastik türleri zararsız gösterilse de, petrol gibi sağlığa zararlı bir maddenin ve bazı kimyasalların birçok işlemden geçirilmesiyle oluşan plastik türlerinin hepsinin az ya da çok zararlı olduklarını bilimsel bir gerçek.

Uzmanlar özellikle 3 no’lu plastikten uzak durulmasını öneriyor. Çünkü 3 no’lu plastikler yiyecek ve içeceklere dioksin gibi toksik (zehirli) maddeler salıyor. Özellikle bu tür plastikler mikrodalga ve bulaşık makinesinde asla kullanılmamalı.

Köpük tipi plastiklerin içerdiği polistiren ise ısınınca yiyeceklerle temasa geçiyor. Amerika’da yapılan bir araştırma, 6 no’lu plastiklerin hormonal bozukluklara yol açtığını kanıtladı. Dünya Sağlık Örgütü, bu maddenin insanlarda kanser yapma riski taşıdığını doğruladı.

Tek kullanımlık plastik çatal, bıçak, bardaklar, yumurta kapları. Hamburger ve etlerin konduğu köpük malzeme. Sıcak tutan çaykahve bardakları.

 Diğer sınıfına giren 7 no’lu plastikler genellikle Endokrin bozucu (EB) adı verilen bir grup kimyasal içeriyor. Su damacanalarında, bazı biberonlarda ve kimi metalik ambalajlarda rastlanan bu kimyasallar vücutta hormonal değişikliklere neden oluyor. Hormonal bozukluklar da kansere yol açıyor.

Endokrin bozucular (EB) üreme, hipofiz, tiroid, meme dokusu gibi çeşitli organ ve dokulara etki ediyor. Buna bağlı olarak büyüme ve gelişme, bağışıklık sistemi gibi çeşitli sistemleri etkiliyor. Üstelik endokrin bozucular sadece plastiklerin içinde değil kozmetik kremlerden konservelerin iç yüzeyine kadar birçok yerde kullanılıyor.

Eğer 3, 6 ve 7’nin yanında ‘BPA içermez’ ibaresini görürseniz sorun yok. Çünkü en zararlı kimyasal bu. Sadece ev ürünlerinde değil, tıpta iğne, lens ve diş ürünlerinde de kullanılıyor.

Cam Görünümüne Dikkat

Bisfenol A (BPA) içeren maddelerin kansere yol açtığı iddia edilir. Ancak bazı konularda halk sağlığını korumaya yönelik çabalarda bulunulurken, sık karşılaşılan bilgi kirliliğinin önüne geçmek için bilimsellikten sapmamak ve doğrunun peşinde koşmak çok önemli.

Prof. Dr. Güler’e göre öncelikle her plastiğin pet olmayıp, bazılarının “polikarbon” olduğunun bilinmesi gerekiyor. Polikarbon da bir tür plastik olduğu için hepsinin kendine özgü salınımları oluyor. Gelişmiş ülkelerin tümünde plastiğin türünü gösteren uyarılar bulunuyor. Üzerinde büyük tartışmaların yaşandığı, “Bisfenol A” ise pet şişelerde değil polikarbon şişe ve kaplarda bulunuyor ve her ikisi de birbirlerine benzeştiği için çoğu kez gözle ayırmak mümkün olmuyor. Ayrımlarının yapılması ancak ürünlerin altındaki rakama dikkat edilmesiyle gerçekleşiyor.

Bu kapların altında, “oklardan yapılmış üçgenler”in ortasında bulunan rakamlar, plastik türlerini belirliyor. Polikarbonlar, kendine özgü bir grubu olmadığı için 7 numara ile gösterilen, “Ve diğerleri” grubu içinde sayılıyor. Bisfenol A, özellikle 7 ve 3 yazan ürünlerde bulunuyor. Cama benzeyen plastik biberon, bardak, tabak, çatal, bıçak ve karıştırıcı gibi birçok üründe de Bisfenol A olduğu belirtiliyor.

Bisfenol A, işlevsel iki fenol grubu bulunduran organik bir bileşik olarak tanımlanıyor. Genellikle polikarbon gibi bazı plastiklerin ve sıcak etkisiyle biçimlendikten sonra sertleşebilen plastik hammaddelerin yapımında kullanılıyor.

 Bisfenol A’nın dünyada en çok üretilen kimyasallardan biri olduğu (her yıl 2.7 milyar kg üretiliyor) ve atmosfere yıllık 100 ton salınım yaptığı belirtiliyor. Ayrıca Tip 3 (PVC) plastikleştirici maddelerde antioksidan olarak kullanılmasının yanında, esnek PVC’lerde bulunmasına karşın, PVC borularda bulunmuyor.

Bunun dışında Bisfenol A’nın tutuşma önleyici ya da geciktirici, “Tetrabromobisfenol” ün de öncü maddesi olduğuna dikkat çekiliyor. Bisfenol A, başka alanlarda da yaygın şekilde kullanılıyor. Tıbbi ve diş hekimliği araçları, diş dolguları, doku yapıştırıcı, gözlük mercekleri, CD ve DVD’ler ve ev elektronikleri bu alanların başında geliyor. Bisfenol A, sert plastik şişelerin yanı sıra 1960’lı yıllardan beri metal yiyecek ve içecek kaplarında bu kapların içini döşeyen plastik kaplamaların içinde de bulunuyor. Prof. Dr. Çağatay Güler, Bisfenol A’ nın polikarbon biberonlar ve yeniden kullanılabilen su şişelerinden suya karıştığının gösterildiğini söylüyor. “Polivinil klorür” filmler, bununla döşenen bazı karton ve kağıt kutular salabildiği için BPA ile ilgili endişelerin artması üzerine kutuların içinin kaplanmasında kullanılan bu tip filmler yerine pet film öneriliyor.

Derleyen; Müjdat GÖKÇE