ANKARA (AA) - TUĞRUL ÇAM - Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan'ın bugün ziyaret etmeye hazırlandığı Çad, Afrika'nın en büyük ülkelerinden biri olmasının yanı sıra zengin kaynaklarına rağmen yoksulluğun çokça görüldüğü bir ülke olarak öne çıkıyor. Çad, insani kalkınma endeksinde 188 ülke arasında 185'inci sırada yer alıyor.

Türkiye'den ilk kez bir cumhurbaşkanının ziyaret edeceği Çad, altın ve uranyum madenleri açısından oldukça zengin. Ülkede 2003 yılında petrol üretimi de başlasa da Çad'da temel geçim kaynağı olarak tarım ve hayvancılık tercih ediliyor. Halkın yüzde 55'i ise yoksulluk sınırının altında yaşıyor.

12,8 milyon nüfuslu Çad'ın başkenti Encemine. Ülkede Araplar, Goran, Hacara, Vaday, Pöl (Peul), Sara ve Zagava halkları yaşıyor. Fransızca ve Arapçanın resmi dil olduğu 1,28 milyon kilometrekarelik ülkede, Bagirmi, Zagava, Tubu, Gorani gibi kabile dilleri de konuşuluyor. Halkın yüzde 55'i Müslüman, yüzde 35'i Hristiyan, yüzde 7'si ise Animist.

Orta Afrika ülkesi Çad’ın kuzeyinde Libya, batısında Nijer, Nijerya ve Kamerun, güneyinde Orta Afrika Cumhuriyeti, doğusunda ise Sudan bulunuyor. En az gelişmiş ülkelerden biri olan Çad, 2015'te İnsani Kalkınma Endeksi’nde 188 ülke içerisinde 185'inci sırada yer aldı.

Çad, 1960'a kadar Fransa'nın Afrika'da hakimiyet kurduğu bölgeler arasında yer aldı. 1990'da barış ortamı kurulana kadar da hem iç savaşla hem de Libya işgaliyle mücadele etti.

Ülke özelinde yaşanan akaryakıt sorununun yanı sıra uluslararası petrol fiyatlarındaki düşüş neticesinde bütçe açığı önemli sorun teşkil ediyor.

Bölgede yaşanan insani ve güvenlik sorunları ile Ebola salgını ülkeyi son yıllarda etkiledi ve Çad’ın komşu ülkelerle sınırlarını kapatmasına ve uluslararası uçuşları sınırlandırmasına neden oldu.

Sınırları kapatma ve uçuşları sınırlandırma kararlarında, ekonomik ve ticari faaliyetlerini önemli ölçüde bölge ülkeleriyle gerçekleştiren Çad’ın ekonomisi olumsuz yönde etkiledi.

Çad'ın ihracatında ABD, Fransa ve Çin, ithalatında da Fransa, Kamerun ve Çin ön plana çıkıyor. Pamuk, canlı hayvan ve Arap sakızı ülkenin önemli ihracat kalemleri. Makine, ulaşım araçları, sanayi malları, gıda maddeleri ve tekstil de başlıca ithalat ürünlerini oluşturuyor.

Fransa modeli yarı başkanlık sistemiyle yönetilen Çad'da ulusal mecliste 28'i kadın olmak üzere toplam 188 milletvekili bulunuyor.
Eski genelkurmay başkanlarından Idriss Deby, 1990'da askeri darbeyle Hisseine Habre iktidarına devirerek devlet başkanlığı görevini üstlendi. Deby, 1996, 2001, 2006, 2011 ve son olarak 2016 yıllarında düzenlenen seçimleri kazandı.

- Türkiye Çad'a önem veriyor

Daha önce Çad Büyükelçisi olarak görev yapan İstanbul Medeniyet Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dekanı Prof. Dr. Ahmet Kavas'ın aktardığı bilgiye göre, Türkiye- Çad ilişkileri 2002'den sonra yeni sürece girdi.

Türkiye'deki üniversitelerde ve bazı liselerde okuyan Çadlı gençlerin sayısı 500'ün üzerinde. Türkiye, Çad'la eğitim, tarım ve hayvancılık konusunda bir dizi ortak proje yürütüyor.

Yurtdışı Türkler ve Akraba Topluluklar Başkanlığı (YTB) bursları, Türkiye Diyanet Vakfı da eğitim masraflarını üstleniyor. Ayrıca Karabük Üniversitesi, Çad'ı pilot ülke seçip iki ülke arasında lisans, yüksek lisans ve doktora eğitimine öncelik veriyor.

Çad, 30 milyon hektar ziraata elverişli arazisi, hayvancılık alanında gelişmeye müsait konumu ve petrol dahil yer altı zenginlikleri ile yakın gelecekte yatırımcılar için tercih edilecek ülkelerden biri olarak görülüyor.

Çad, bölgede Boko Haram gibi terör örgütleriyle mücadelesinde de başarılı sonuçlar aldı. Çad, sadece komşuları arasında değil Afrika genelinde güvenlik ve terör örgütleriyle mücadelede ciddi mesafe katetti.

- Türkiye ile ilişkileri

Türkiye ile Çad arasındaki ilişkiler son yıllarda artış kaydetti. Geçmişi 16. yüzyıla kadar dayanan siyasi ilişkiler, 1969 yılında Nijerya'daki Türk Büyükelçiliğinin Çad'a akredite olmasıyla yeniden tesis edildi.

Daha sonra 1 Mart 2013'te Encemine'de Türk Büyükelçiliği faaliyete geçti. Çad'ın Ankara Büyükelçiliği ise 10 Aralık 2014'te açıldı.

Dokuzuncu Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel'in davetiyle Çad Cumhurbaşkanı Idriss Debi 27-30 Nisan 2000'de Türkiye'yi ziyaret etti.

Dönemin Çad Başbakanı Kalzeube Payimi Deubet de 15-18 Aralık 2014'te Türkiye'ye resmi ziyaret düzenledi.

Türkiye ve Çad arasındaki toplam ticaret hacmi 2016 itibarıyla yaklaşık 40 milyon dolar seviyesinde. Türkiye’nin Çad'a yaptığı ihracat yaklaşık 18 milyon, ithalat ise yaklaşık 22 milyon dolar civarında.

Geçen yıl, Türkiye'nin Çad'a gerçekleştirdiği ihracatta ilk sırayı buğday unu aldı. Türkiye'nin Çad'a ihraç ettiği diğer önemli kalemler ise demir çelik ürünleri, mayalar, makarna, kuskus ve ekmekçilik ürünleri.

Ayrıca THY, Aralık 2013'ten beri İstanbul-Encemine arasında doğrudan seferler düzenliyor. Türk İşbirliği ve Koordinasyon Ajansı Başkanlığının (TİKA) da 2015 başından bu yana başkent Encemine'de ofisi bulunuyor.

YTB burslarıyla da her sene birçok Çadlı lise, üniversite, yüksek lisans ve doktora öğrencisi Türkiye'de öğrenimlerini sürdürüyor.

AA