ANKARA (AA) - MELTEM BULUR - Dünyada konuşulan yaklaşık 7 bin 100 dilin 2 bin 500'den fazlası yok olma tehlikesiyle karşı karşıya.

AA muhabirinin Birleşmiş Milletler (BM) verilerinden derlediği bilgilere göre, 15. yüzyıldan itibaren konuşulan 15 bin dilin yarısından fazlası, savaşlar, soykırım, yasaklamalar ve asimilasyon politikaları nedeniyle yok oldu. Günümüzde kullanılan 7 bin 100 dilin 4 ila 5 bini yerel halklar tarafından konuşuluyor. Bu dillerin 3 bininin, gelecek 100 yılda yok olacağı tahmin ediliyor.

Günümüzde konuşulan 7 bin 100 dilin yüzde 80’i 100 binden az, yarıya yakını ise 2 bin 500'den az kişi tarafından konuşuluyor.

- En çok konuşulan dil Mandarin Çincesi

Dünyada en çok konuşulan diller arasında Mandarin Çincesi başı çekiyor. Çinceyi İspanyolca, İngilizce ve Arapça takip ediyor.

Çince, Çin dışında hiçbir ülkede resmi dil olarak kabul edilmiyor. Ancak Brunei, Kanada, Malezya, Yeni Zelanda, Singapur, Trinidad ve Tobago ile Vietnam'da konuşulan diller arasında bulunuyor.

İspanyolca; Arjantin, Bolivya, Şili, Kolombiya, Kosta Rika, Küba, Dominik Cumhuriyeti, Ekvador, El Salvador, Ekvator Ginesi, Guatemala, Honduras, Meksika, Nikaragua, Panama, Paraguay, Peru, İspanya, Uruguay ve Venezuela'da resmi dil olarak, İsviçre, Trinidad ve Tobago, ABD, Kanada ve Belize'de de halk dili olarak konuşuluyor.

İngilizce ise ABD, İngiltere, Antigua ve Barbuda, Avustralya, Barbados, Belize, Botsvana, Kanada, Dominika, Eritre, Fiji, Gambiya, Grenada, İrlanda, Jamaika, Kenya, Kiribati, Liberya, Malavi, Maldivler, Malta, Marshall Adaları, Mauritius, Mikronezya, Namibya, Yeni Zelanda, Nijerya, Palau, Saint Kitts Adaları, Saint Lucia Adaları, Ruanda, Şeyseller, Sierra Leone, Güney Sudan, Swaziland, Tonga, Trinidad ve Tobago, Tuvalu, Uganda, Vanuatu, Zambiya, Zimbabve'de resmi dil olarak kullanılıyor. "Dünya dili" olarak tabir edilen İngilizce, çok sayıda ülkede de eğitim, ticaret ve iş dünyasında geniş şekilde konuşuluyor.

Cezayir, Bahreyn, Çad, Komor, Mısır, Filistin, Irak, Ürdün, Kuveyt, Lübnan, Libya, Moritanya, Fas, Umman, Katar, Suudi Arabistan, Somali, Sudan, Suriye, Tunus, Birleşik Arap Emirlikleri ve Yemen'de resmi dil olarak kullanılan Arapça, Avustralya, Kanada, Güney Kıbrıs Rum yönetimi, İran, İsrail, Panama, Güney Sudan ve Tanzanya'da konuşulan diller arasında yer alıyor.

Fransızca, Belçika, Benin, Burkina Faso, Kanada, Orta Afrika Cumhuriyeti, Çad, Komor, Demokratik Kongo Cumhuriyeti, Fildişi Kıyısı, Ekvator Ginesi, Fransa, Gabon, Gine, Haiti, Lüksemburg, Madagaskar, Mali, Monako, Nijer ve Ruanda'da resmi dil olarak kullanılıyor. Fransızca bu ülkelerin yanı sıra Cezayir, Andorra, Arjantin, Dominika, Mısır, Grenada, Gine Bissau, Vatikan, Macaristan, İtalya, Laos, Moritanya, Mauritius, Fas ve Yeni Zelanda'da Fransızca halk tarafından konuşulan diller arasında bulunuyor.

- Türkçenin konuşulduğu ülkeler

Türkçe, Türkiye dışında KKTC'de de resmi dil. Arnavutluk, Avusturya, Bulgaristan, Güney Kıbrıs Rum yönetimi, Kosova, Makedonya ve Romanya'da azınlık dili olarak kabul edilen Türkçe, ayrıca Moldova'da Gagavuzca, Irak'ta Türkmence, Azerbaycan'da Azerice, Afganistan'da Özbekçe ve Türkmence, İran'da Azerice olarak kullanılıyor.

- Bölgelere göre diller

En çok konuşulan 10 dili, dünya nüfusunun yüzde 43’ü kullanılıyor. Bunların ilk 5'i yüzde 12,2’yle Çince, yüzde 5,8’le İspanyolca, yüzde 4,6’yla İngilizce, yüzde 3,6’yla Hinduca ve yüzde 2,8’le Portekizce.

Afrika'da doğan dillerin yüzde 30'unu oluşturan 54 dilin öldüğü tahmin edilirken 116'sının da yok olma sınırında olduğu belirtiliyor.

Güney Amerika'da 640 farklı dil var. Bölgenin yerel dillerinin yüzde 80'ini 10 binden daha az kişi konuşuyor. Bu dillerin yüzde 27'si yok olmak üzere. Amazon'da varlığını devam ettiren az sayıda yerel dilin çoğunu ise yüzden daha az kişi kullanıyor.

Kuzey Amerika'da konuşulan 300 dilden sadece 5'i, 10 binden fazla kişi tarafından biliniyor. Avustralya'daki yaklaşık 250 Aborjin dilinin yüzde 90'ı yok olmak üzere ve sadece 7'si binden fazla kişi tarafından konuşuluyor. Bu dillerin sadece 2 ya da 3'ünün gelecek 50 yılda hayatta kalacağı tahmin ediliyor.

Dünyada son 3 kuşakta 200'den fazla dilin yok olduğu tahmin ediliyor.

- Azınlık dilleri

Dünyadaki azınlık dillerinin 2 binden fazlası Afrika'da, yaklaşık bini ise sadece Papua’da konuşuluyor. Avrupa'nın tamamında 285, sadece Pasifik Okyanusu'nun küçük devletlerinden Vanuatu’da ise 106 dil konuşuluyor.

Genelde düzlük yerlerde tek bir dil kullanılırken dağlık alanlarda çeşitlilik artıyor. Dağlık ülkelerde merkezi hükümetin dilinin etkisi, düzlük bölgelerdekine göre çok daha az kalıyor.

Büyük çoğunluğunu çok sayıda etnik toplumun oluşturduğu Papua Yeni Gine, Endonezya, Vanuatu, Solomon Adaları, Hindistan, Çin, Malezya, Nepal, Myanmar, Vietnam, Kamerun, Kongo Cumhuriyeti, Orta Afrika Cumhuriyeti, ABD ve Rusya gibi ülkelerde azınlıklar kendi dillerini konuşuyor. Örneğin Guatemala'da resmi olarak tanınan 23 Kızılderili dili, Mali ve Namibya'da on üçer resmi dil, Nepal'de 123 ana dil bulunuyor. Papua Yeni Gine'de 840, Nepal'de 123, Vanuatu'da 100'den fazla yerel dil kullanılıyor.

AA