ANKARA (AA) - BURCU ÇALIK/MERVE YILDIZALP- Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı Ankara İl Müdürlüğü öncülüğünde Ankara sokaklarında çalıştırılan Türk ve Suriyeli çocuklara yönelik araştırma, çarpıcı sonuçları gözler önüne serdi.

Ankara İl Müdürlüğünce Hacettepe Üniversitesi Çocuk Hakları Uygulama ve Araştırma Merkezi danışmanlığında, Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Türkiye Ofisi'nin teknik desteğiyle Ankara'nın çeşitli ilçelerinde sokakta çalışan çocuklar üzerine araştırma yapıldı.

AA muhabirinin edindiği bilgilere göre, "Ankara Sokaklarında Çalıştırılan Çocuklar, Sorunlar ve İhtiyaçlar Araştırması"nda ortalama yaşları 13 olan 40'ı Suriyeli, 52'si Türk, 10'u kız, 82'si erkek toplam 92 çocuk ile yüz yüze görüşmeler gerçekleştirildi.

Görüşmeleri Ankara'nın çeşitli ilçelerinde Ağustos 2015-Nisan 2016 tarihlerinde yapılan araştırmanın raporu, il müdürlüğünün internet sitesinde yayımlandı.

Ankara sokaklarında çalıştırılan çocukların ve ailelerinin sosyo-ekonomik, eğitim durumları, yaşam koşulları, beslenme alışkanlıkları ve yaşadıkları sorunları belirlemek amacıyla gerçekleştirilen araştırma ile sokakta çalıştırılan, dilendirilen çocuklar konusunda yeni bir hizmet modelinin belirlenmesi amaçlandı.

- Göç eden çocuklar

Çocuklarla yüz yüze kapsamlı görüşmelerin gerçekleştirildiği araştırmada, yaşları ortalama 13 olan Türk çocukların yüzde 19'u Ankara'da doğduğunu belirtirken, ailelerinin doğum yerlerinden yıllar önce göçle Ankara'ya yerleşen kişiler olduğu saptandı. Çocukların yüzde 80'i, Güneydoğu Anadolu Bölgesi'nden aileleriyle göç etmek zorunda kalanlardan oluşuyor.

Araştırmada, sokakta çalıştırılan çocukların boy ve kilo bilgilerinin yaş ortalamalarına göre geride seyrettiği ve çocukların genel olarak görüşmelerde sağlıksız bir görünüş ve mutsuz bir tavır sergilediği tespitine yer verildi.

Araştırmaya katılan çocuklar, günde ortalama iki öğün yemek yediğini bildirirken, çocukların yüzde 31,5'i kahvaltı yapmadığını anlattı. Türk çocukların yüzde 46,9'u, Suriyeli çocukların ise yüzde 62,5'i sokakta çalıştırılırken yiyeceklerini dışarıdan temin ettikleri belirlendi. 8 çocuk ise çöpten bulduklarını yediğini söyledi.

Çocukların yüzde 17,4'ü sigara içtiğini söylerken, araştırmaya katılan çocuklar, uyuşturucu madde kullanımına yönelik soruya ise "hayır" yanıtını verdi.

- Yüzde 30'u okula gitmiyor

Çocukların eğitim durumlarına yönelik bilgilerin de yer aldığı araştırmada, hiç okula gitmediğini belirtenler ile okulu terk ettiğini aktaran çocukların oranı yüzde 30,8 olurken Suriyeli çocukların halihazırda okula gitmedikleri saptandı. Suriyeli çocukların yüzde 58,3'ü savaş ve göç nedeniyle okula devam edemediğini, Türk çocuklarının yüzde 22,2'si de çalışmak zorunda olması nedeniyle eğitim hayatını bıraktığını aktardı.

- Şiddetin içinde büyüyorlar

Çocuklara yönlendirilen "Babanız, annenize şiddet uygular mı?" sorusuna çocukların yüzde 24,2'si "evet" yanıtını verdi. Türkiye vatandaşı çocuklarda bu oran yüzde 21,2 iken Suriye vatandaşı çocuklarda yüzde 28,2 oldu. Türkiye vatandaşı çocukların yüzde 38,5'i ve Suriye vatandaşı çocukların ise yüzde 51,3'ü babalarından şiddet gördüğünü söyledi.

Araştırmada ayrıca kalabalık nüfuslu çekirdek aileye mensup, yüzde 62 oranında gecekonduda, yüzde 31,5 oranında apartman dairesinde, yüzde 5,4 oranında çadırda ve yüzde 1,1 oranında da metruk binada ikamet eden çocukların yaklaşık üçte biri, sokakta fiziksel şiddete maruz kaldığı, yarısından fazlasının sokakta istenmedik davranışlarla karşılaştığı ve kaza riski yaşadığı da belirtildi.

Çocukların yüzde 35,1'inin diğer çalışan çocuklardan şiddet gördüğü ortaya çıkan araştırmada, çocukların ayrıca sırasıyla tanımadığı kişilerden, işyeri sahiplerinden ve madde-alkol kullananlardan da şiddete maruz kaldığı belirtildi.

Anket yanıtlarında çocukların yüzde 92,6'sı yaşadıkları mahallelerde çalışan başka çocukların da bulunduğunu bildirdi.

- Ortalama çalışma yaşları 10

Araştırmaya katılan çocukların sokakta çalıştırılmaya başlama yaş ortalamasının 10 olduğu belirlindi. Türkiye vatandaşı çocukların Suriye vatandaşı çocuklara göre daha erken yaşta işe başladıkları gözlemlenirken araştırmaya katılan çocuklarda sokakta çalıştırılmaya başlama yaşı en düşük 4 en büyük 16 olarak saptandı.

- Sokakta çalışmayı "para kazanma" olarak görüyorlar

Sokakta çalışmanın risklerinin de yer aldığı araştırmada, çocukların yüzde 38,9'u sözlü şiddete, yüzde 30'u da fiziksel şiddete maruz kaldığını ifade etti. Ayrıca çocukların aşırı sıcak ve soğuktan zarar görmesi, suç mağduru olmaları da sokakta çalışmanın riskleri arasında yer aldı.

Çocukların yarısından fazlasının sokakta çalışmayı bir avantaj olarak yorumladığı, bu avantajların büyük bir çoğunluğunun para kazanma, boş zaman değerlendirme ve özgürlük hissi olduğu kaydedildi.

Sokakta çalışmanın avantajlarının sorulduğu araştırmada, çocukların yüzde 80,3'ü sokakta çalışmanın para kazandırdığı, yüzde 11,5'i boş zamanını değerlendirdiği, yüzde 3,3'ü özgürlük hissettirdiği yanıtını verdi.

"Başınız derde girdiğinde ilk kimden yardım istersiniz?" sorusuna çocukların yüzde 56,5'i, ailesinden yardım isteyeceğini belirtti. Türkiye vatandaşı çocuklar arasında bu oran yüzde 63,5 iken Suriye vatandaşı çocuklar arasında yüzde 47,5 olarak görüldü.

Türkiye vatandaşı çocuklar kimden yardım isteyebilecekleri konusunda ikinci sırada kolluk güçlerini belirtirlerken, Suriye vatandaşı çocuklar ise ikinci sırada sokakta bulunan diğer insanları gösterdi.

- Atık toplayıp, mendil satıyorlar

Çocukların sokakta ne gibi işlerde çalıştırıldıklarına yer verilen araştırmada, çocukların en fazla yaptıkları işler, yüzde 33,7 oranıyla atık toplama, yüzde 34,8 oranıyla da mendil satma olarak belirlendi.

Ayrıca çocukların yüzde 5,4'ü mezarlıklara su taşıma işini yaptığını, yüzde 4,3'ü de cam sildiğini aktardı. Çocukların yaptığı diğer işler ise tartıcılık, ayakkabı boyama, dilenme, sokakta su ve gıda satma olarak sıralandı.

Araştırmada çocukların verdiği yanıtlardan büyük bölümünü çalışarak sokakta geçirdikleri süre ortalama 7,5 saat olarak hesaplanırken, çocukların sokakta en az bir en çok 13 saat geçirdikleri tespit edildi. Sokakta çalıştıktan sonra eve yürüyerek döndüğünü bildiren çocukların oranı yüzde 89,1 oldu.

Araştırmada, çocukların yaşadıkları hanelere giren aylık ortalama gelirin ise bin 250 lira olduğu saptandı. Çocukların yüzde 16,3'ü en az bir geceyi sokakta geçirdiğini ifade etti.

- İstemedikleri davranışlarla karşılaşıyorlar

Araştırmada, çocukların bağırma, tehdit, küfür ve hakaret gibi istemedikleri davranışlarla karşılaştığı belirtildi.

Çocukların yüzde 56,5'inin istemedikleri davranışlarla karşılaştığı belirtilen araştırmada, Suriye vatandaşı çocuklar arasında bu oranın yüzde 67,5, Türkiye vatandaşı çocuklar arasında ise yüzde 48,1 olduğu vurgulandı.

Çocukların sokakta en sık karşılaştıkları istenmedik davranışlar sırasıyla yüzde 36,5 oranıyla "bağırma/tehdit", yüzde 21,2 ile "küfür/hakaret" oldu. Bu iki kategoriyi dükkan sahipleri tarafından uygulanan şiddet ve diğer çalışan çocuklar tarafından uygulanan şiddet izledi.

İstemedikleri davranışlarla karşılaşan çocukların yüzde 34,7'si, hiçbir şey yapmadığını ve sustuğunu, yüzde 28,6'sı ise kaçtığını ifade etti. Türkiye vatandaşı çocukların yüzde 25'i istemedikleri davranışa karşı çıktığını ve tartıştığını ifade ederken, bu oran Suriye vatandaşı çocuklar arasında sıfır olarak kayıtlara geçti. Suriye vatandaşı çocukların yüzde 92'si istenmedik davranış karşısında hiçbir şey yapmadığını, sustuğunu ve kaçtığını belirtti.

- Öneriler

Araştırmanın sonuç bölümünde sokakta çalıştırılan çocuklara yönelik alınması gereken önlemler de kapsamlı bir şekilde sıralandı. Bu durumdaki çocuklar için koruyucu, tedavi ve rehabilite edici çalışmalara ağırlık verilmesi gerektiğine işaret edilen araştırmada, "Sokakta çalıştırılmaya yönelik yaptırımların onarıcı adalet temelinde ele alınması önemlidir. Bu bağlamda, sokakta çalıştırılan çocuklara ve ailelere yönelik ceza temelli yaptırımlar, yerini sorunun köklerine dokunan mesleki müdahalelere bırakmalıdır." önerisine yer verildi.

Sokakta çalıştırılan çocukların farklı gelişim özellikleri ve ihtiyaçlarının dikkate alınması gerektiği belirtilen araştırmada, çocuk polisinin bir kurum olarak geliştirilmesi, sorunu ailede çözmek amacıyla sosyal hizmetlerin güçlendirilmesi, Suriye vatandaşı çocukların eğitim, ailelerinin ise istihdam sorunlarının ortadan kaldırılması gerektiği aktarıldı.

Ayrıca yapılacak risk haritalandırması sonucu belirlenen bölgelerde çocuklarla doğrudan temas kurabilecek birimlerin oluşturulması gerektiği belirtilirken, bu birimlerin işleyişlerine yönelik,"Bu birimlerde yapılacak çalışmalara, sokakta çalıştırılan çocuklar içinden seçilecek rol modeli çocukların da dahil edilmesi gereklidir. Bu çalışma hem rol modeli olan çocukları güçlendirecek hem de diğer çocuklara ulaşımı kolaylaştıracaktır. Bu uygulama, çocukların kendi temsiliyetlerini oluşturarak ihtiyaç ve taleplerini doğrudan iletmelerini sağlayacaktır." değerlendirmesi yapıldı.

- Resimlerinde "aile" çizdiler

Öte yandan araştırma kapsamında çocuklardan istedikleri resimleri çizmeleri de istendi. Araştırma raporunda yer verilen resimlere göre çocuklar, en çok "aile" konusunu resmettiler.

Çocukların büyük bölümü anne-baba-çocuk, annesinin elinden tutan çocuk, mutlu ve kelebeklerin bulunduğu bir dünya çizdi.

AA