İSTANBUL (AA) - ETEM GEYLAN - İbn Haldun Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölüm Başkanı Doç. Dr. Talha Köse, "Türkiye-Rusya-İran liderler zirvesinin Türkiye'de yapılacak olması önemli. Bu, Türkiye'nin daha istekli, daha aktif olduğunu gösteren bir hamle." dedi.

Köse, AA muhabirine, ilki Soçi'de gerçekleştirilen Türkiye-Rusya-İran liderler zirvesinin ikincisinin İstanbul'da yapılacak olmasını ve Rusya Dışişleri Bakanı Sergey Lavrov'un ABD'nin Suriye'yi bölmeyi planladığına yönelik açıklamasını değerlendirdi.

Türkiye, Rusya ve İran arasındaki ilişkinin önemli bir boyuta geçtiğini vurgulayan Köse, "Türkiye'nin sahaya inmesiyle İran'ın kaygıları ortaya çıktı. İran'ın Suriye'de Türkiye'nin alan kazandığına dair şüpheleri var. Kısmen çeşitli kanalları üzerinden eleştirilerini ortaya koyuyorlar. Sayın Cumhurbaşkanının, İran Cumhurbaşkanı Hasan Ruhani ile bir görüşmesi oldu. Daha öncesi Dışişleri Bakanı'nın da çeşitli temasları vardı. İran'ın kaygılarını gidermeye yönelik bir çaba var, yani İran'la tam bazı konularda örtüşemiyoruz. ABD'nin beklentisi de Türkiye-Rusya-İran arasında bir çatlak yaşanması. Taraflar bu çatlağı oluşturmamak için çaba sarf ediyorlar." şeklinde konuştu.

Doç. Dr. Köse, Türkiye'nin muhataplarına Zeytin Dalı Harekatı'nı daha iyi anlatmaya çalıştığını dile getirerek, şöyle devam etti:

"Zirvenin Türkiye'de yapılacak olması önemli. Bu, Türkiye'nin daha istekli, daha aktif olduğunu gösteren bir hamle. Üç ülkenin her şeye rağmen sahada çıkarları yüzde 100 örtüşmüyor; ne Türkiye'nin Rusya'yla ne İran'ın Türkiye'yle ne Rusya'nın İran'la... Bir yandan yönetmeleri gereken bir gerilim var. Özellikle Rusya ve İran'ın rejimle ilişkileri var. Türkiye'nin İdlib'teki, Doğu Guta'daki bombardımanlardan dolayı çok ciddi bir rahatsızlığı var. Bu konuda da adım atılamıyor. Aslında bütün tarafların birbirlerine karşı güvensizlikleri söz konusu. İran, Zeytin Dalı Harekatı'ndan rahatsız oluyor, Türkiye İdlib ve Doğu Guta'daki bombardımanlardan dolayı bir huzursuzluğu var. Rusya'nın Zeytin Dalı Operasyonu'yla ilgili bazı kaygıları var. Türkiye'nin Esed'e yönelik eleştirilerinden rahatsızlıkları var. Bu, yönetilmesi gereken bir gerilim. Bu açıdan temaslar önemli."

- "Rusya, Amerika'nın o bölgedeki etkisinin azalmasını istiyor"

Suriye'nin toprak bütünlüğünü savunan Türkiye'nin aksine Rusya'nın Suriye'de federal bir çözümü kabul edilebilir bulduğunu, ABD'nin federal bölgelerden bir tanesi üzerinde etkili olma çabasından rahatsızlık duyduğunu aktaran Köse, söyledi:

"Fırat'ın doğusuna Rusya çok müdahil olmuyor. Oraya ağırlıklı olarak rejim ve İran'a bağlı milisler müdahil oluyor. Orası da petrol açısından önemli. Suriye'de özellikle Amerika ile Rusya karşı karşıya kalmamaya çalışıyorlar. Ufak tefek şeyler haricinde çok karşı karşıya gelmiyorlar ama Rusya, Amerika'nın o bölgedeki etkisinin azalmasını istiyor. O açıdan son dönemde daha sistematik hale gelen SDG/YPG ile ilişkilerden de çok da hoşnut olduğu söylenemez Rusya'nın. Türkiye'yle mutabakatının birazcık daha üst düzeye çıkmasının bunda etkisi var. İran burada daha fazla rahatsızlık duyuyor Amerika'nın varlığından ve Suriye'nin toprak bütünlüğünde meydana gelebilecek bir çatlaktan dolayı daha fazla kaygı duyan taraf İran. İki ülke de toprak bütünlüğü konusunda daha hassaslar ancak İran'ın kaygılarıyla Türkiye'nin kaygıları da tam olarak örtüşmüyor. Rusya açısından Fırat'ın batısında Akdeniz'e bakan kısımda güvenli bölgelerin oluşması ve rejimin orada güçlü bir şekilde ayakta durabilmesi daha önemli."

ABD'nin Rusya ilişkilerini sadece Suriye'deki ABD-Rusya rekabeti üzerinden yorumlamayı doğru bulmadığını, başka rekabet unsurlarının da belirleyici olabildiğini aktaran Köse, "Ben açıkçası Amerika'yla Rusya'nın doğrudan, zorunlu olmadığı sürece Suriye'de karşı karşıya gelmek isteyeceklerini düşünmüyorum ama bunu istememeleri bunun olmayacağı anlamında gelmiyor. Bazen küçük aktörler büyük aktörleri savaşa ve gerilime sürükleyebiliyorlar. Deyrizor'daki rejimle Amerika arasındaki gerilim bir açıdan daha yoğun, bunu daha yoğun bir çatışmaya sürükleme ihtimali de var. Bunları da gözardı etmemeliyiz. Büyükler arasında belli mutabakat sağlanmış olabilir ama bazen bağdaşık oldukları küçük aktörler büyük aktörleri savaşa, daha büyük bir gerilime sürükleyebilirler, böyle bir potansiyel de olduğunu düşünüyorum." ifadelerini kullandı.

- "Moskova, Kürtlerden vazgeçmiş değil"

Doç. Dr. Köse, Rusya'nın "YPG'nin tamamen ABD'nin güdümünde bir örgüt" haline gelmesinden rahatsızlık duyduğunu kaydederek, şöyle dedi:

"Moskova, Kürtlerden vazgeçmiş değil. Hatta YPG, Suriye Demokratik Güçleri içinden kopabilecek bazı Kürt unsurlarla Rusya tekrar ilişki geliştirebilir. Soçi'de bazı Kürt grupların temsili konusunda Türkiye'nin de eleştirisi olmadı. Türkiye'nin zaten güvenlik kaygısı Kürtlere yönelik değil PKK/YPG ile bağdaşık olan örgütlere karşı. YPG'nin içinde yaşanabilecek çatlaklar Türkiye'nin de işine gelebilir. Türkiye ile Rusya da bu konuda örtüşme yaşayabilir."

AA