Yavuz 40 bin Alevi’yi katletmedi

Yavuz 40 bin Alevi’yi katletmedi

Tarihçi Prof. Dr. Feridun Emecen, 'Yavuz Sultan Selim' adlı son kitabında ezber bozan bilgilere yer verdi.

Yavuz'un herhangi bir Alevi katliamı yapmadığını belirten Emecen, '40 bin Alevi katliamı' iddiasının yanlışlığını dönemin kaynakları ve arşiv belgelerine dayandırdı.

İstanbul Üniversitesi Tarih Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Feridun Emecen, Yavuz Sultan Selim'in Doğu'da 40 bin Alevi'yi katlettiği, sistemli bir soykırım uygulattığı gibi iddialara karşı bir kitap kaleme aldı. Yitik Hazine Yayınları'ndan çıkan kitap, Yavuz ile ilgili tartışmalara belgeler ışığında farklı bir bakış açısı getiriyor. Kaynaklarda Yavuz'un 40 bin Alevi'yi öldürdüğü şeklinde bir bilgi olmadığını vurgulayan Emecen, "Şah İsmail'in de İran'a hakim olduğunda büyük bir Sünni temizliğine gittiği yine devrin kaynaklarında yer alır. Safevi, İran kaynaklarında ve bazı Batılı çağdaş kaynaklarda bunun için yine 40-50 bin Sünni'nin katledildiği belirtilir. Bunlar her iki tarafın kaynaklarının abartmasıdır, gerçek rakamları göstermeyip çokluk ifade eder" dedi.

KATLİAM İDDİASI GERÇEK DIŞI

Osmanlı arşiv belgelerinde Alevi katliamına rastlamadığını vurgulayan Prof. Dr. Emecen şöyle devam etti: "Belgelerde sadece Safevi yanlısı propoganda yapan ajan ve bu harekete sempati duyup yaygınlaştıran bazı tarikat dervişlerinin takibi, ayrıca yine bu hareketi gizlice destekleyen tımarlı sipahilerin tespiti ile ilgili kayıtlar var. 16. Yüzyılın ikinci yarısında yazılmış Osmanlı tarihlerinde teftişler sonucu 40 bin kişinin tespit edildiği, bunların imha edildikleri veya sürgüne gönderildiklerine dair bir bilgi bulunur. Bu bilgi zamanla Anadolu'da yapılan bu teftişler sonucu '40 bin Alevi'nin Yavuz Sultan Selim tarafından katledildiği' şeklinde nerdeyse tartışılmaz bir kabule dönüşmüştür. Bugün bu hatalı bilgi, sosyal ve siyasi vesilelerle sık sık tekrarlanan bir 'paradigma' haline gelmiştir."

HATALI BİLGİ İDDİAYA DÖNÜŞTÜ

Feridun Emecen, Alevi katliamı iddiasından bahseden ilk kaynağın İdris-i Bitlisi'nin Selimşahnâme adlı kitabı olduğunu söyledi. Bitlisi'nin Yavuz Sultan Selim dönemiyle ilgili bilgileri topladığını ancak yazdıklarını temize çekme ve düzenleme imkânı bulamadan öldüğünü aktaran Emecen şöyle koruştu, "Oğlu Ebulfazl Mehmed Çelebi, babasının notlarına kendi edindiği bilgilerle de eklemeler yaparak Selimşahnâme'yi tamamlamıştır. İşte bu eserde, Çaldıran Seferi öncesinde I. Selim'in 'Kızılbaş taifesinin kökünü kazımak için' memleketteki idarecilere bir emir yolladığına dair iddia yer alır. O yazara göre bu emre dayanarak 'katliam' yapılmıştır. Bu bilgi daha sonraki tarihçiler tarafından okunmuş ve Osmanlı tarihleri bu bilgileri esas alarak bir yanlışın daha da yayılmasına yol açmışlardır. Ancak Bitlisi'nin iddia ettiği teftişe dair herhangi bir arşiv belgesi veya o dönemde yazılmış bir kaynak yok. Geç tarihli kaynaklarda bu bilgilerin abartılarak nakledilmesinde Safevi ve Osmanlı arasındaki siyasi-dinî çekişme yatar."

ASİLER KATLEDİLDİ AMA ALEVİ TEMİZLİĞİ DEĞİLDİ

Bazı asilerin öldürüldüğünü doğrulayan Emecen şunları söyledi: "Şah İsmail'in mektuplarıyla yakalanan Safevi halifeleri, bunların Anadolu'nun çeşitli yerlerinde temas kurdukları tarikat şeyhlerinin bazıları ve âsi elebaşları Osmanlı devlet sisteminin bozulmaması için şiddet uygulanarak katledilmiştir, fakat bunun sistemli bir "Kızılbaş temizliğine" dönüştüğünü söylemek doğru değildir."

YAVUZ KÜPELİ DEĞİLDİ

Bir resimden hareketle Yavuz'un küpe taktığı şekinde bir rivayet üretildiğini söyleyen Emecen, Yavuz'un küpe takmadığını belirtti. "Meşhur küpeli resmin kimi gösterdiği bile net değil" diyen Emecen, "Yavuz'un küpe taktığına dair dönemin kaynaklarında hiçbir bilgi bulunmaz. Kendi çağında çizilmiş minyatürlerinin hiçbirinde küpe gözükmez. Bu küpeli resmin dayanağı muhtemelen 1530'larda çıkan Avrupa'da hazırlanan bir madalyona dayanıyor. Batılılar Osmanlıları Arap olarak tahayyül etmiş ve Mağribî tiplerle resmetmişler. Sonraki yıllarda neden bu resim hem Yavuz'a hem de Yavuz'a benzediği bilinen Şah İsmail'e nispet edilmiş, anlaşılmaz. Ancak Şah İsmail'i gösteren minyatürlerin de hiçbirinde kulağında küpe görmedim" diye konuştu.

BUGÜN