Anayasa değişikliğine uyum amacıyla yargıya ilişkin bazı kanunlarda değişiklik yapan kanun tasarısı, TBMM Başkanlığına sunuldu.

Tasarı, Anayasa Mahkemesinin, askerlikten kaçma kastı olmayan izinli askerlerin, yurt dışı izni almadıkları veya alamadıkları gerekçesiyle yurt dışında 3 günü geçirmelerinin yabancı memlekete firar suçu olarak nitelendirilmesinin, 1 yıldan 5 yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılmasının ölçülü bir sınırlama niteliği taşımadığına yönelik kararı doğrultusunda düzenleme yapıyor.

Resmi izinlerde veya izinli olduğu durumlarda askerlerin, yurt dışına çıkış izni almadan çıkması, bu suç kapsamından çıkarılacak. Başka bir ülkeye firar suçunu işleme kastı olmayan izinli askerlerin, yurt dışına çıkış izni bulunmaksızın yıllık iznini ülke sınırları dışında geçirmesi bu suçu oluşturmayacak ancak disiplin hukuku kapsamında bir disiplin ihlali olarak nitelendirilebilecek.

Tasarı, "askeri suçlar"ın tanımını yapıyor, "sırf askeri suçlar"ı belirliyor.

Askeri suçlar, Askeri Ceza Kanunu'nda düzenlenen suçlar ile askerin, askerlik hizmet ve görevleriyle ilgili olarak işlediği suçlar olarak tanımlanıyor.

Askeri disiplini en fazla ihlal eden, askeri itaat ve düzeni en çok bozan suçlar olması nedeniyle tasarıda "sırf askeri suçlar" açıkça belirtiliyor.

- Evli askerler arasında işlenen kasten yaralama suçu

Askerlik hizmet ve görevlerine ilişkin haller dışında, askerin nişanlısı, evlilik bağı kalmasa bile eşi, kan hısımlığından veya kayın hısımlığından üstsoy veya altsoy, üçüncü derece dahil hısımların veya evlatlık bağı olanların birbirlerine karşı işledikleri suçlar bakımından, amir-maiyet ve üst-ast ilişkisi dikkate alınmayacak.

Böylece farklı rütbelerdeki evli asker kişilerin arasında işlenen kasten yaralama suçunun, askeri hizmete ilişkin bir durum dışında işlenmesi halinde ast­ üst ile amir-maiyet ilişkisi dikkate alınmayacak, üste fiilen taarruz ve asta müessir fiil suçları yerine Türk Ceza Kanunu'nun kasten yaralama suçuna ilişkin hükümleri uygulanacak.

Yükümlü erbaş ve erler arasında ast, üst veya amir ilişkisinin dikkate alınması için fiilin askeri hizmet ve görevlerinden dolayı işlenmesi gerekecek.

Tasarı, hükmün açıklanmasının geri bırakılmasını, askeri suçlar bakımından da getiriyor.

Ceza Muhakemesi Kanunu'nun hükmün açıklanmasının geri bırakılmasına ilişkin hükümleri, sırf askeri bir suçtan dolayı 6 ay veya daha fazla süreli hapis cezasına hükmedilmesi, fiilin disiplini ağır şekilde ihlal etmesi veya birliğin güvenliğini tehlikeye düşürmesi, birliğin muharebe hazırlığını, etkinliğini zafiyete uğratması, fiilin savaş veya seferberlikte işlenmesi halleri hariç, askeri suç ve cezalar hakkında da uygulanacak.

- Askeri suçların soruşturulması ve kovuşturulması

Tasarı, askeri suçların soruşturulması ve kovuşturulmasında uygulanacak usule ilişkin hükümlere de yer veriyor.

Askeri yargının kaldırılması, askeri suçların yargılama görev ve yetkisinin adli yargıya devredilmesi nedeniyle bu suçların soruşturma ve kovuşturulmasında Ceza Muhakemesi Kanunu uygulanacak.

Subay ve astsubayların şüpheli sıfatıyla ifadesini, Cumhuriyet savcısı alacak.

Askeri amirler, Cumhuriyet savcısının işe el koymasına kadar delillerin kaybolmasını önleyecek tedbirleri alacak.

Cumhuriyet savcısı, ülke sınırları dışında işlenen suçlarda, adli kolluk görevlileri tarafından yapılacak işlemlerin Milli Savunma Bakanlığınca yurt dışında görevlendirilen adli müşavirler tarafından yapılmasını isteyebilecek.

Kuvvetli suç şüphesinin varlığını gösteren somut delillerin bulunması ve sırf askeri suç nedeniyle askeri disiplinin ağır şekilde ihlal edilmesi halinde de asker kişi hakkında tutuklama kararı verilebilecek.

Sırf askeri suçlarda, tutuklama yasağı uygulanmayacak.

Mahkeme, asker kişilerin işlediği askeri suçlarla ilgili olarak kabul edilen iddianamenin bir örneğini soruşturma iznini veren komutanlığa gönderecek. Bu komutanlık, davaya katılma talebinde bulunulmasına gerek olup olmadığına ilişkin görüşüyle birlikte iddianameyi Milli Savunma Bakanlığına iletecek. Bakanlığının talebi halinde, asker kişilerin işlediği askeri suçlara ilişkin ceza davalarına bakanlık katılan olarak kabul edilecek.

Askeri birlik komutanı veya askeri kurum amiri, emir komutasındaki asker kişileri, ifadelerinin alınması veya sorgularının yapılması için hazır bulundurulmasını sağlayacak.

Askerin, hangi hallerde herkes tarafından geçici olarak yakalanabileceği de düzenleniyor. Buna göre, kişiye suçu işlerken rastlanması, suçüstü bir fiilden dolayı izlenen kişinin kaçma olasılığının bulunması veya hemen kimliğinin belirlenememesi durumunda geçici olarak yakalanabilecek.

Tutuklama kararı veya yakalama emri düzenlenmesini gerektiren ve gecikmesinde sakınca bulunan hallerde; Cumhuriyet savcısına derhal başvurma olanağı bulunmadığı takdirde, amiri, üstü, askeri karakol, nöbetçi, devriye, askeri inzibat ve kolluk görevlisi, asker kişiyi yakalama yetkisine sahip olacak.

Yakalanan kişi ve olay hakkında Cumhuriyet savcısına hemen bilgi verilecek, emri doğrultusunda işlem yapılacak. Cumhuriyet savcısı, yakalanan kişiyi serbest bırakmazsa, adli kolluk görevlilerine veya en yakın askeri inzibat karakoluna ya da askeri makama teslim edilmesine karar verecek.

Suçun, Türk Ceza Kanunu'nun İkinci Kitap Dördüncü Kısım 4, 5, 6, 7. bölümlerinde tanımlanan suçlar ile Terörle Mücadele Kanunu kapsamına giren suçlardan olması durumunda, yakalanan kişi Cumhuriyet savcısının talimatı ile adli kolluk görevlilerine teslim edilecek. Asker kişilerin gözaltına alınması veya tutuklanması hallerinde ayrıca kıta komutanı veya askeri kurum amirine de haber verilecek.

- Askeri suçların soruşturulması izne tabi olacak

Asker kişilerin işledikleri askeri suçların soruşturulması izne tabi olacak. Ancak, ağır ceza mahkemesinin görevine giren suçüstü hallerinde soruşturma genel hükümlere göre yürütülecek.

Soruşturma izni, asgari tugay komutanı (Deniz ve Hava Kuvvetleri Komutanlıklarında eşidi) olmak üzere, asker kişinin fiilen görev yaptığı sıralı amiri, bu kişilerin yokluklarında ise vekilleri tarafından verilecek.

İzin vermeye yetkili merci, ön inceleme başlatacak, ön incelemeyi bizzat yapabileceği gibi hakkında inceleme yapılanın üstü konumundaki asker kişilerden biri veya birkaçına da yaptırabilecek. Ön incelemeyle görevlendirilen kişiler birden fazlaysa, içlerinden en kıdemlisi başkan olarak görev yapacak.

Yetkili merci, soruşturma izni konusundaki kararını suçun işlenildiğinin öğrenilmesinden itibaren ön inceleme dahil en geç 30 gün içinde verecek. Bu süre, zorunlu hallerde 30 günü geçmemek üzere bir defa uzatılabilecek.

Yetkili merci, belirtilen süreler içinde soruşturma izni verilmesi veya verilmemesi konusunda karar verecek.

Bu kararlara, 10 gün içinde itiraz edilebilecek. İtiraz, general ve amiraller için Danıştay Birinci Dairesine, diğer asker kişiler için ise yetkili merciin yargı çevresinde bulunduğu bölge idare mahkemesine yapılacak. İtirazlar, öncelikle incelenecek ve en geç 3 ay içinde karara bağlanacak. Verilen kararlar kesin olacak.

General ve amiraller hakkındaki soruşturma, Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı veya Başsavcıvekili tarafından yapılacak.

Hakim kararı gerektiren işlemlere dair Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının talepleri ile kovuşturmaya yer olmadığına dair kararlara yapılan itirazlar hakkında, soruşturma konusu suçların en ağırına bakmakla görevli Yargıtay ceza dairesini numara itibarı ile izleyen ceza dairesi başkanı tarafından karar verilecek.

İrtikap, rüşvet, basit ve nitelikli zimmet, görev sırasında veya görevinden dolayı kaçakçılık, resmi ihale, alım ve satımlara fesat karıştırma, devlet sırlarının açıklanması veya açıklanmasına sebebiyet verme suçlarını işleyen generaller ve amiraller hariç, asker kişiler hakkında soruşturma ve kovuşturma genel hükümlere göre yapılacak.

- Yüce Divanda yargılama

Tasarı, Yüce Divanda yargılanacak askerle ilgili soruşturma usulünü de düzenliyor.

Genelkurmay Başkanı, Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri Komutanlarının işlediği askeri suçların soruşturulması izne tabi olacak. Ancak, ağır ceza mahkemesinin görevine giren suçüstü hallerinde soruşturma genel hükümlere göre yürütülecek.

Genelkurmay Başkanı, Kara, Deniz ve Hava Kuvvetleri komutanları hakkında soruşturma yapılması, Cumhurbaşkanının iznine bağlı olacak.

İzin vermeye yetkili merci, bir ön inceleme başlatacak, ön incelemeyi bizzat yapabileceği gibi, hakkında inceleme yapılanın üstü konumundaki asker kişilerden biri veya birkaçına da yaptırabilecek. Ön inceleme ile görevlendirilen kişiler birden fazla ise içlerinden en kıdemlisi başkan olacak.

Yetkili merci, soruşturma izni konusundaki kararını suçun işlenildiğinin öğrenilmesinden itibaren ön inceleme dahil en geç 30 gün içinde verecek. Bu süre, zorunlu hallerde 30 günü geçmemek üzere bir defa uzatılabilecek.

Yetkili merci, belirtilen süreler içinde soruşturma izni verilmesi veya verilmemesi konusunda karar verecek. Bu kararlar, 10 gün içinde Danıştay Birinci Dairesine itiraz edilebilecek. İtirazlar, öncelikle incelenecek, en geç 3 ay içinde karara bağlanacak. Verilen kararlar kesin olacak.

Soruşturma Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı tarafından yapılacak.

İddianame düzenlenmesi halinde kovuşturma Yüce Divan sıfatıyla Anayasa Mahkemesinde yapılacak.

Mal Bildiriminde Bulunulması, Rüşvet ve Yolsuzluklarla Mücadele Kanunununda sıralanan suçlar bakımından da bu madde hükümleri uygulanacak. Bu maddede hüküm bulunmayan hallerde Memurlar ve Diğer Kamu Görevlilerinin Yargılanması Hakkında Kanun hükümleri uygulanacak.

- Asliye ve ağır ceza mahkemeleri kurulabilecek

Askeri suçlara ilişkin dava ve işlere bakmak üzere, askeri birliklerin konuşlu oldukları yerde Adalet Bakanlığınca asliye veya ağır ceza mahkemeleri kurulabilecek. Mahkemeler için coğrafi durum, iş yoğunluğu göz önüne alınacak, belirlenen il merkezi ve ilçelerde, Milli Savunma Bakanlığı ile Hakimler ve Savcılar Kurulunun görüşü alınacak.

Bu mahkemelerin kurulmadığı yerlerde ise askeri suçlara ilişkin dava ve işler, Hakimler ve Savcılar Kurulunca belirlenen asliye ve ağır ceza mahkemelerinde görülecek.

Askerlerin, yurtdışında işlediği askeri suçlara ait dava ve işlerde yeni kurulan veya belirlenen Ankara mahkemeleri yetkili olacak.

Askeri suçların soruşturmalarını yapmak üzere ihtiyaç duyulan Cumhuriyet başsavcılıklarında askeri suçlar bürosu kurulabilecek, yeteri kadar Cumhuriyet savcısı görevlendirilecek.

Tasarı, anayasa değişikliğiyle askeri yargının kaldırılması nedeniyle kanunlarda yer alan askeri yargı mercilerinin adli yargıdaki karşılıklarına da yer veriyor.

Tasarı kapsamında kurulacak veya belirlenecek mahkemeler, düzenlemenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 1 ay içinde kurulacak veya belirlenecek. Bu mahkemelerin görevine giren dava dosyaları,15 gün içinde bu mahkemelere devredilecek. Askeri suçlara ilişkin kesinleşen dosyalara ait arşiv, emanetler, diğer evrak ve dokümanlar da bu mahkemelere devredilecek, talepler bu mahkemelerce yerine getirilecek veya karara bağlanacak.

Birlikte yapılacak ilk TBMM ve Cumhurbaşkanlığı seçimleri sonucunda Cumhurbaşkanının göreve başlayacağı tarihe kadar Askeri Ceza Kanunundaki soruşturma izinleri Başbakan tarafından verilecek.

Milli Savunma Bakanlığı tarafından Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığı emrine görevlendirilen erbaş ve erler ile askerlik yükümlüleri, bu görevlendirme süresince asker kişi sayılacak. Bu kişilerin Jandarma Genel Komutanlığı ve Sahil Güvenlik Komutanlığında görevli rütbelilere karşı işledikleri askeri suçlar, asker kişilere karşı işlenmiş sayılacak.

Soruşturma izni, Jandarma Genel Komutanlığında asgari alay komutanı, Sahil Güvenlik Komutanlığında ise asgari grup komutanı olmak üzere, asker kişinin fiilen görev yaptığı sıralı birlik komutanı, bu kişilerin yokluklarında ise vekilleri tarafından verilecek.

- Önleme araması

Tehlikenin veya suç işlenmesinin önlenmesi amacıyla usulüne göre verilmiş sulh ceza hakimi kararı veya bu sebeplere bağlı olarak gecikmesinde sakınca bulunan hallerde askeri birlik komutanının veya askeri kurum amirinin ya da adli müşavirin yazılı emri üzerine, askeri mahallerde, kişilerin üstü, araçları, özel kağıtları ve eşyası aranacak, gerekli tedbirler alınacak, suç delilleri koruma altına alınarak Ceza Muhakemesi Kanunu hükümlerine göre gerekli işlemler yapılacak.

Arama talep yazısında, arama için makul sebeplerin oluştuğu, gerekçeleriyle birlikte gösterilecek. Konutta ve yerleşim yerinde ve eklentilerinde önleme araması yapılamayacak.

- Askeri mahallerde kontrol

Özel kanun hükümleri saklı kalmak kaydıyla asker kişiler dahil askeri mahallere girmek veya çıkmak isteyenler duyarlı kapıdan geçecek. Bu kişilerin üstleri, duyarlı kapının ikaz vermesi halinde, metal dedektörle kontrol edilecek; eşyaları teknik cihazlardan ve güvenlik sistemlerinden geçirilecek; aracı, teknik cihazlarla, gerektiğinde el ile kontrol edilecek.

Şüphe halinde veya bu cihazların bulunmadığı yerlerde, herhangi bir emir veya karar olmadan, kontrol elle yapılabilecek. Teknik cihazların ikazının sürmesi halinde, bu kişiler ancak elle kontrolü kabul ettikleri takdirde askeri mahallere girebilecek.

Tasarıyla, anayasa değişikliğiyle askeri mahkemelerin kaldırılması nedeniyle askeri hakim istihdam edilemeyeceğinden, Türk Silahlı Kuvvetleri Personel Kanununda düzenleme yapılıyor.

Buna göre, Genelkurmay Başkanlığı ve Milli Savunma Bakanlığının hukuk hizmetleri, 659 sayılı Genel Bütçe Kapsamındaki Kamu İdareleri ve Özel Bütçeli İdarelerde Hukuk Hizmetlerinin Yürütülmesine İlişkin Kanun Hükmünde Kararname hükümleri saklı kalmak kaydıyla kurulacak adli müşavir sınıfına mensup subaylar tarafından yürütülecek.

Asgari tugay komutanlığı nezdinde kurulacak adli müşavirlikler, başta ceza, disiplin, idare, harekat ve uluslararası hukuk olmak üzere; nezdinde bulundukları kıta komutanı veya askeri kurum amirlerinin hukuk işlerinde yardımcısı olarak görev yapacak.

Genelkurmay Başkanlığı kadroları hariç adli müşavirlikler, Milli Savunma Bakanlığına bağlı olarak çalışacak.

Adli müşavirler, nezdinde kuruldukları komutanlık veya askeri kurum amirliğinin; askeri hizmetlere ilişkin olarak gerekli gördükleri her türlü hukuki konulardaki isteklerini cevaplandırmak, lüzum görülmesi halinde harekat, tatbikat ve manevra gibi faaliyetlere iştirak etmek, ihtiyaç duyulan hukuki konularda ders ve konferanslar vermek, üst yönetici veya hukuk birim amiri tarafından temsil yetkisi verilmesi halinde adli ve idari davalar ile icra takiplerini Milli Savunma Bakanlığı adına yürütmek, ülke sınırları dışında işlenen suçlar bakımından Cumhuriyet savcısının talebi halinde adli kolluk görevlileri tarafından yapılacak işleri yerine getirmekle görevli olacak.

Adli müşavir ihtiyacı; kendi hesaplarına hukuk fakültesini bitiren vatandaşlar ile muvazzaf veya sözleşmeli subay atananlardan hukuk fakültesi mezunu üsteğmen ila binbaşı rütbesinde bulunanlar arasından Milli Savunma Bakanlığınca açılacak sınavla karşılanacak.

- Adalet Akademisince eğitim verilecek

Sınavda başarı gösteren adaylardan dış kaynaktan alınanlar subaylığa atanacak. Diğerlerinin ise sınıf değişiklikleri yapılacak. Adli müşavirler, Milli Savunma Bakanlığınca meslek öncesi ve meslek içi eğitime alınacak. Bu eğitimler, Milli Savunma Bakanlığının talebi üzerine Türkiye Adalet Akademisi tarafından yapılacak.

Türkiye Adalet Akademisinde gerçekleştirilecek eğitimlerin plan ve programları, süreleri ve öğretim elemanları Milli Savunma Bakanlığı ile Türkiye Adalet Akademisi tarafından birlikte belirlenecek. Bu eğitimlerden Türkiye Adalet Akademisi tarafından hizmet ücreti alınmayacak.

Eğitimde başarı gösterenler Milli Savunma Bakanlığınca hukuk hizmetleri kadrolarına atanacak. Başarı gösteremeyenlerden; muvazzaf veya sözleşmeli subay kaynağından alınanlar eski sınıflarına iade edilecek sivil kaynaktan alınanlar ise istifa etmiş sayılarak aldıkları aylıklar dışında devletçe yapılan masraflar, kanuni faizleri ile birlikte kendilerinden tahsil edilecek.

Nezdinde bulundukları komutan veya askeri kurum amirleri Türk Silahlı Kuvvetleri Disiplin Kanunu kapsamında adli müşavirlerin disiplin amirleri olmayacak. Adli müşavir sınıfına mensup subayların atanma ve yer değiştirmeleri Milli Savunma Bakanlığınca yapılacak.

Adli müşavirler ile bu kadrolarda görev yapanların tüm işlemleri, Milli Savunma Bakanlığı tarafından yürütülecek.

- Mahkumiyet haline ilişkin düzenleme

Türk Silahlı Kuvvetleri Personel Kanununun, "Çeşitli Nedenlerle Silahlı Kuvvetlerden Ayrılacak Subaylar Hakkında Yapılacak İşlemler" başlıklı maddesinde düzenleme yapılacak.

Buna göre, kasten işlenen bir suçtan dolayı bir yıl veya daha fazla hapis cezasına mahkumiyet veya bu kanunda yer alan suçlardan mahkumiyet hallerinde, mahkumiyet kararıyla birlikte subayların Türk Silahlı Kuvvetlerinden çıkarılmasına karar verilecek. Bu hususlar mahkeme hükmünde belirtilmemiş olsa da mahkumiyetin kanuni sonucu olarak Türk Silahlı Kuvvetlerinden çıkarmayı gerektirecek.

Türk Silahlı Kuvvetlerinden çıkarma, askeri rütbe ve memuriyetlerin kaybedilmesi ile subay, astsubay ve devlet memuru olarak tekrar Türk Silahlı Kuvvetlerine kabul edilmeme sonuçlarını doğuracak.

Aynı düzenleme, Türk Silahlı Kuvvetleri Personel Kanunu'nun, "Çeşitli Nedenlerle Silahlı Kuvvetlerden Ayrılacak Astsubaylar Hakkında Yapılacak İşlem" başlıklı maddesi için de geçerli olacak.

- Tercihler dikkate alınacak

Tasarıyla Askeri Yüksek İdare Mahkemesi ve diğer askeri yargı mercilerinde görev yapanlara ilişkin geçiş hükümleri ile askeri yargı mercilerinde bulunan dosyaların devrine ilişkin hususlar da düzenleniyor.

Türk Silahlı Kuvvetleri Personel Kanununa eklenen geçici madde ile 27 Nisan 2017 tarihinden itibaren dört ay içinde Askeri Yargıtay ve Askeri Yüksek İdare Mahkemesinin askeri hakim sınıfından Başkan, Başsavcı, İkinci Başkan, Daire Başkanı ve üyeleri ile diğer askeri hakimler (yedek subaylar hariç) hakkında tercihleri ve kazanılmış hakları dikkate alınarak şu hükümler uygulanacak:

- Hakimler ve Savcılar Kurulunca bölge adliye ve bölge idare mahkemeleri ile diğer adli ve idari yargı mercilerine hakim veya savcı olarak atanabilecekler. Bu kişilerin askeri yargı mercilerinde geçirdikleri süreler adli ve idari yargıda geçirilmiş sayılacak. Talepleri halinde Ordu Yardımlaşma Kurumu üyelikleri; ilgili kanun uyarınca hesaplanacak. Kesintileri kendilerince ödenmek kaydıyla Hakimler ve Savcılar Kanununa göre aylık aldıkları sürece geçiş tarihindeki hükümler esas alınmak suretiyle devam edecek. Bu kapsamdakiler ile bunların emeklileri, Türk Silahlı Kuvvetlerine bağlı sosyal tesislerden geçiş tarihindeki emsali rütbe personeli gibi yararlanabilecekler.

- Adli ve idari yargıyı tercih etmeyenler ile Hakimler ve Savcılar Kurulunca ataması yapılmayanlardan istekli olanlar, Milli Savunma Bakanlığınca mevcut sınıfları korunarak Milli Savunma Bakanlığı veya Genelkurmay Başkanlığının hukuk hizmetleri kadrolarına atanacaklar. Bu kadrolarda geçen hizmet süreleri hakimlik hizmetinden sayılacak. Aylık, ek gösterge, ödenek, yargı ödeneği, ek ödeme, zam, mali, sosyal hak ve yardımlar ile hakimlik teminatından kaynaklı diğer tüm hakları yönünden emsali adli ve idari yargıya mensup hakim ve Cumhuriyet savcıları hakkındaki hükümlere tabi olacaklar.

Hakimler ve Savcılar Kurulunca adli veya idari yargıda hakim veya savcı olarak atananlar hariç olmak üzere, emeklilik hakkını elde etmiş olmaları kaydıyla, Yargıtay ve Askeri Yüksek İdare Mahkemesinin askeri hakim sınıfından Başkan, Başsavcı, İkinci Başkan, Daire Başkanı ve üyeleri ile diğer askeri hakimlerden (yedek subaylar hariç) bu maddenin yürürlüğe girdiği tarihi takip eden altı ay içinde bulundukları rütbeye esas yaş haddinden önce bu görevlerinden kendi istekleriyle emekliye ayrılma talebinde bulunanlara ödenecek tazminata ilişkin usul ve esaslar düzenlenecek. Bu kapsamda, emekliliğini isteyenlere kadrosuzluk tazminatı ödenebilmesi için general ve amirallerde bekleme ve görev süresini tamamlama, albaylarda ise kıdemli albay olma şartı aranmayacak.

Bu kapsamda olanlardan emekliliğini isteyen askeri hakimlerin emeklilik taleplerinin, asker kişilerin ancak Ocak, Şubat, Temmuz ve Ağustos aylarında emeklilik dilekçesi verebileceklerine ilişkin kısıtlamaya tabi olmayacak. Emeklilik dilekçesi düzenlemenin yürürlüğe girdiği tarihten itibaren altı aylık süre içinde her zaman verilebilecek ve bu talepler Milli Savunma Bakanınca kabul edilecek.

Askeri mahkeme ve savcılıklarda görevli yedek subay askeri hakimler mevcut sınıfları ile maaş ve her türlü özlük hakları korunarak Milli Savunma Bakanlığınca Bakanlık veya Genelkurmay Başkanlığı hukuk hizmetleri kadrolarına, diğer sınıflardakiler ise Kuvvet Komutanlıklarınca sınıflarına uygun kadro görev yerlerine atanacaklar.

- Mali ve sosyal haklar düzenlenecek

Ayrıca, Askeri Yargıtay ve Askeri Yüksek İdare Mahkemesi Başkan, Başsavcı, İkinci Başkan, Daire Başkanı ve üyeleri ile diğer askeri hakimlerden birinci ve ikinci fıkra kapsamına girenler ile bu unvanlar esas alınarak Sosyal Güvenlik Kurumu tarafından aylık bağlanmış olan emeklilerine hakimlik teminatı kapsamında sağlanacak mali, sosyal ve diğer haklar da düzenleniyor.

Askeri yargı mercilerinde görevli yazı işleri müdürü, yazı işleri müdür yardımcısı, zabıt katibi, mübaşir ve diğer sınıflardan devlet memurlarına bugüne kadar kazandıkları müktesepleri korunarak Adalet Bakanlığınca merkez veya taşra kadrolarına atanmalarına imkan tanınacak. Adalet Bakanlığı, talepte bulunanlar arasından uygun gördüğü personeli merkez veya taşra kadrolarına atayabilecek.

- Dosyalara ilişkin işlemler

Kaldırılan askeri yargı mercilerinde görülen ve bu mercilerin arşivlerinde bulunan işi bitmemiş dosyalardan; Askeri Yargıtayda olanlar Yargıtaya, Askeri Yüksek İdare Mahkemesinde kanun yolu incelemesi aşamasında olanlar Danıştaya, diğerleri Ankara idare mahkemelerine, askeri mahkemelerde olanlar görevli ve yetkili adli yargı mercilerine, askeri savcılıklarda olanlar yetkili Cumhuriyet başsavcılıklarına Anayasa değişikliğine dair kanunun yürürlüğe girdiği tarihten itibaren dört ay içinde herhangi bir karara gerek kalmaksızın listeye bağlanarak gönderilecek.

Kaldırılan askeri yargı mercilerindeki işi bitmiş dosyalar ile defter ve diğer evrak, bu mercilerce Milli Savunma Bakanlığı arşivine iletilecek. Kaldırılan askeri yargı mercilerince hüküm verilmekle birlikte henüz gerekçeli kararı yazılmayan dosyalara ilişkin kararlar en geç 15 gün içinde yazılacak ve dosyaları tebliğ ve müteakip işlemler için belirlenen adli ve idari yargı mercilerine gönderilecek.

Uyuşmazlıkların kaynağına bağlı olarak mahkemede hukuk ve ceza şeklinde oluşturulan bölüm ayrımına son veriliyor ve mahkemenin üye sayısı yeniden belirleniyor. Bölümlerin kaldırılması nedeniyle bölümler arasında farklı kararlar çıkması söz konusu olmayacağından ve böylece Genel Kurula ihtiyaç kalmayacağından Genel Kurul kaldırılıyor.

Buna göre, Uyuşmazlık Mahkemesi bir başkan ile altı asıl, altı yedek üyeden kurulacak.

Uyuşmazlık Mahkemesi Başkanı, Anayasa Mahkemesince kendi üyeleri arasından seçilecek. Uyuşmazlık Mahkemesine, Yargıtay Hukuk Genel Kurulu ile Danıştay Genel Kurulunca kendi daire başkan ve üyeleri arasından 3'er asıl, 3'er yedek üye seçilecek.

- Uyuşmazlık Mahkemesinin kararları kesin olacak

Uyuşmazlık Mahkemesinin kararları kesin olacak, başkanın uygun göreceği kararlar Resmi Gazete'de yayımlanacak.

Hakimlik ve savcılık sınıflarında en az 4 yılını bitiren ve üstün başarısıyla Uyuşmazlık Mahkemesinde yararlı olacağı anlaşılan geçici raportörler, mensup oldukları müesseselerin yetkili mercilerince geçici olarak mahkemede görevlendirilebilecek.

Raportörler, başkanın izin vermesi halinde üniversitelerde, Türkiye Adalet Akademisinde ve benzeri kurum ve kuruluşlarda ders, kurs ve konferans verebilecek.

Askeri yargının kaldırılması nedeniyle, Askeri Yargıtay ve Askeri Yüksek İdare Mahkemesi tarafından Uyuşmazlık Mahkemesinde katip görevlendirilmesine son veriliyor. Yargıtay, Danıştay ve Adalet Bakanlığınca atanacak 3'er katipten oluşacak büro, Uyuşmazlık Mahkemesinin kalem ve yazı işlerini yürütecek.

Uyuşmazlık Mahkemesine, Yargıtay Ceza Genel Kurulu tarafından seçilen asıl ve yedek üyelerin üyelikleri, bu düzenlemenin yürürlüğe girdiği tarihte sona erecek. Uyuşmazlık Mahkemesine, Askeri Yargıtay ve Askeri Yüksek İdare Mahkemesinden seçilen üyelerin görevleri ise askeri yargı kaldırıldığından kendiliğinden sona eriyor.

Milli Savunma Bakanlığı ve bağlıları ile Genelkurmay Başkanlığında çalışan kamu görevlileri, yükümlü erbaş ve erler, yedek subaylar ve Yedek Askeri Memurlar Kanunu kapsamındaki yedek subayları ilgilendiren, askeri hizmete ilişkin idari işlem ve eylemlerden doğan uyuşmazlıklara Ankara idare mahkemeleri bakacak.

- Mahkemeleri HSK belirleyecek

Hakimler ve Savcılar Kurulu (HSK), bu uyuşmazlıkları çözümleyecek mahkemeleri belirleyecek.

Bu kişiler dava dilekçelerinde sicili, varsa sınıfı ve rütbesini belirtecek. Dilekçeler, ilgili idari yargı mercine gönderilmek üzere en yakın amirine verilebilecek. Savaş halinde yürütmenin durdurulmasına karar verilemeyecek.

Yüksek Askeri Şura'nın terfi işlemleri ile kadrosuzluk nedeniyle emekliye ayırma işlemleri yargı denetimi dışında olacak.

Devlet İstihbarat Hizmetleri ve Milli İstihbarat Teşkilatı Kanunu'nda yer alan "Başbakan" ve "Başbakanın" ibareleri, "Cumhurbaşkanı" ve "Cumhurbaşkanının" şeklinde değiştiriliyor.

Buna göre, MİT Müsteşarı hakkında soruşturma yapılması Cumhurbaşkanının iznine bağlı olacak.

- Danıştay Birinci Dairesine itiraz edilebilecek

Soruşturma izni verilmesi veya verilmemesi kararlarına karşı, 10 gün içinde Danıştay Birinci Dairesine itiraz edilebilecek. İtirazlar öncelikle incelenecek ve en geç 3 ay içinde karara bağlanacak. Verilen kararlar kesin olacak.

İzin verilmesi üzerine soruşturma Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı tarafından yapılacak. Hakim kararı gerektiren işlemlere dair Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığının talepleri ile kovuşturmaya yer olmadığına dair kararlara yapılan itirazlar hakkında, soruşturma konusu suçların en ağırına bakmakla görevli Yargıtay Ceza Dairesini numara itibarı ile izleyen ceza dairesi başkanı tarafından karar verilecek.

Suçun son numaralı ceza dairesinin görevine girmesi halinde talebi ve itirazı inceleme yetkisi, Birinci Ceza Dairesi Başkanına ait olacak. Hakim kararı gerektiren işlemlerde başkanın verdiği kararlara karşı yapılan itirazı, numara itibarıyla izleyen ceza dairesi başkanı inceleyecek. Son numaralı daire başkanının kararı, Birinci Ceza Dairesi Başkanı tarafından incelenecek. İddianame hazırlanması halinde kovuşturma Yargıtay ilgili ceza dairesince yapılacak.

- Seçime kadar Başbakan izni verecek

Birlikte yapılacak ilk TBMM ve Cumhurbaşkanlığı seçimleri sonucunda Cumhurbaşkanının göreve başlayacağı tarihe kadar soruşturma izinleri, Başbakan tarafından verilecek, görevlendirmeler de Başbakan tarafından yapılacak.

Tasarıyla, adli istatistik üretilmesinde kullanılan verilerin ilgili kurum ve kuruluşlardan temin edilmesinde karşılaşılan sorunların önüne geçilmesi amacıyla düzenleme yapılıyor.

Buna göre, Adli Sicil ve İstatistik Genel Müdürlüğü, kurum ve kuruluşlardan adli istatistik üretimi için ihtiyaç duyduğu her türlü veri ve bilgiyi alabilecek. Genel Müdürlük, istatistik üretimi için gerekli her türlü veri ve bilgiyi anket yöntemini kullanarak gerçek ve tüzel kişilerden de alabilecek.

Adli Sicil ve İstatistik Genel Müdürlüğü, adli istatistik oluşturmak amacıyla topladığı verilerin gizliliğine ve güvenliğine ilişkin gerekli tedbirleri almakla yükümlü olacak.

- Bilgileri UYAP'a doğru ve zamanında girecek

Ulusal Yargı Ağı Bilişim Sistemini (UYAP) kuran ve bu sistemi ilgili birimlerle birlikte yürüten Adalet Bakanlığı Bilgi İşlem Dairesi Başkanlığı, her türlü veri, bilgi, belge ve kararı UYAP'a doğru, eksiksiz ve zamanında girecek ve bu amaçla gerekli tedbirleri alacak.

Jandarma Genel Komutanı ve Sahil Güvenlik Komutanı ile bu komutanlıklarda görevli general ve amiraller hakkındaki hazırlık soruşturması Yargıtay Cumhuriyet Başsavcısı veya Başsavcıvekili tarafından yapılacak.

Hazırlık soruşturması sırasında hakim kararı alınmasını gerektiren hususlarda; Jandarma Genel Komutanı ve Sahil Güvenlik Komutanı ile bu komutanlıklarda görevli general ve amiraller için Yargıtayın ilgili ceza dairesine başvurulacak; yetkili ve görevli mahkeme de Yargıtayın ilgili ceza dairesi olacak.

asarıya göre, askeri mahallerde yapılacak arama ve el koyma işlemleri, cumhuriyet savcısının nezaretinde askeri makamların katılımıyla adli kolluk görevlileri tarafından yerine getirilecek. Gecikmesinde sakınca bulunan hallerde cumhuriyet savcısının yazılı emriyle de askeri makamların katılımıyla adli kolluk görevlileri tarafından arama ve el koyma işlemi yapılabilecek.

Hakim ve Savcılar Kurulunun (HSK); Bakan, Adalet Bakanlığı Müsteşarı ile Cumhurbaşkanınca seçilen 4 ve TBMM tarafından seçilen 7 üyeden oluşacağına ilişkin anayasa değişikliği düzenlemesi, Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu Kanununun ilgili maddesine derç edilecek.

Tasarıyla, hakim ve savcıların, kurul iç denetçiliğine atanmalarına ilişkin düzenleme yapılıyor ve iç denetçilerin atama görevi Başkana verilecek. Başkan, hakimlik ve savcılık mesleğinde fiilen en az 6 yıl görev yapmış ve üstün başarısı ile iç denetim hizmetlerinde yararlı olacağı anlaşılanlar arasından, muvafakatleri alınmak şartıyla iç denetçi atayabilecek.

HSK Genel Kuruluna, hakim ve savcıların uymaları gereken etik davranış ilkelerini belirleme görevi verilecek.

Kurulun Birinci Dairesi; Adalet Bakanlığı Müsteşarı, Yargıtay üyeleri arasından seçilen bir, adli yargı hakim ve savcıları arasından seçilen iki, idari yargı hakim ve savcıları arasından seçilen bir ve öğretim üyesi veya avukatlar arasından seçilen bir üye; İkinci Dairesi de Yargıtay üyeleri arasından seçilen iki, Danıştay üyeleri arasından seçilen bir, adli yargı hakim ve savcıları arasından seçilen bir ve öğretim üyesi veya avukatlar arasından seçilen iki üye olmak üzere altışar üyeden oluşacak.

HSK daire sayısının üçten ikiye düşürülmesi nedeniyle, dairelerin görevleri yeniden düzenlenecek.

-Dairelerin görevleri

Birinci ve ikinci dairenin mevcut görevleri devam ettirilecek. Kaldırılan üçüncü dairenin hakim ve savcılar hakkındaki denetim, soruşturma, araştırma ve inceleme yapılmasına ilişkin görevleri ile ilgili kanunlarda verilen görevlerin yerine getirilmesi bakımından en yakın mahkeme veya hakimlikleri belirleme görevi birinci daireye; hakim ve savcı adaylarını mesleğe kabul etme, hakimlik ve savcılık görevine tekrar atanma ile diğer hizmetlerden mesleğe atanma talepleri hakkında karar verme, meslekten çekilme, çekilmiş sayılma ve görevin sona ermesi hakkında karar verme görevleri ikinci daireye verilecek.

Ayrıca, hakim ve savcılar hakkındaki ihbar ve şikayet başvurularını inceleme ve gereğini yapma görevi de birinci daire tarafından yerine getirilecek.

Adalet müfettişliği, kurul müfettişliği, Bakanlık iç denetçiliği ve kurul iç denetçiliği görevlerinin birinden diğerine ilgililerin muvafakatleri alınmak suretiyle atama yapılabilecek. Bu şekilde yapılan atamalarda önceki denetim biriminde geçen süre, atanılan denetim biriminde geçmiş sayılacak.

Cumhurbaşkanı kurul üyelerinin dördünü, Anayasada yapılan değişikliğe uygun olarak, birinci sınıf olup birinci sınıfa ayrılmayı gerektiren nitelikleri yitirmemiş adli ve idari yargı hakim ve savcıları arasından seçim yapacak.

TBMM, yedi üyeyi seçecek. Bu üyelerden üçü, avukatlar ve öğretim üyeleri arasından, üçü Yargıtay, biri ise Danıştay üyeleri arasından seçilecek. Ancak, öğretim üyesi ve avukatlar arasından seçilecek üç üyeden en az birinin öğretim üyesi ve en az birinin de avukat olması gerekecek. Seçilen üyeler dört yıl görev yapacak.

Kurul üyeliği seçimleri, üyelerin görev süresinin dolmasından önceki 30 gün içinde yapılacak.

Tasarıda, kurul üyelerinin TBMM tarafından nasıl seçileceğine ilişkin düzenlemeler yer alıyor.

Kurul üyeliğinin ölüm, emeklilik, istifa ve benzeri nedenlerle boşalması halinde, durum ilgisine göre Cumhurbaşkanlığına veya TBMM Başkanlığına derhal bildirilecek ve boşalmayı takip eden 30 gün içinde, yeni üye seçimi yapılacak.

-"Tazminat davası devlet aleyhine açılabilecek"

Adli ve idari yargı hakim ve savcılığından seçilenlerden Kurul üyeliği herhangi bir şekilde sona erenler, Genel Kurul tarafından müktesepleri dikkate alınarak, tercih ettikleri üç ayrı yerden birinde uygun görülecek bir göreve atanacak.

Genel Kurul ve dairelerde alınan kararlarda karşı oy kullanan üyelerin, kararın 15 günlük yazılma süresi içinde karşı oy gerekçelerini sunmamaları, kararın hukuki sonuçlarını doğurmasına ve tebliğine engel teşkil etmeyecek.

Üyeler hakkındaki disiplin soruşturmaları, Genel Kurul tarafından gizli oyla seçilecek üç kişilik bir kurul yerine, aynı usulle seçilen bir üye tarafından yapılacak. Üyeler hakkında adli suçlar nedeniyle yapılacak soruşturmalar da aynı yöntemle seçilecek bir üye tarafından gerçekleştirilecek.

Kişisel kusur, haksız fiil veya diğer sorumluluk halleri de dahil olmak üzere, Kurul üyeleri ile Genel Sekreterlik ve Teftiş Kurulu Başkanlığının hakim ve savcı sınıfından yetkililerinin, görevlerinin gereği olarak yaptıkları işlem, yürüttükleri faaliyet veya aldıkları kararlar nedeniyle tazminat davası ancak devlet aleyhine açılabilecek. Devlet, ödediği tazminattan dolayı görevinin gereklerine aykırı hareket etmek suretiyle görevini kötüye kullananlara bir yıl içinde rücu edecek.

- Müfettiş kadrosu ihdası

Tasarıya göre, Hakim ve Savcılar Yüksek Kurulu'nda görev yapan genel sekreter, genel sekreter yardımcıları, teftiş kurulu başkanı, teftiş kurulu başkan yardımcıları, kurul müfettişleri ve tetkik hakimleri ile iç denetçileri istekleri üzerine veya resen ilgisine göre genel kurul veya başkanın kararı üzerine, Birinci Daire tarafından, müktesepleri dikkate alınarak uygun görülecek bir göreve atanacaklar.

Tasarıyla, Hakimler ve Savcılar Kurulunun müfettiş ihtiyacının karşılanması amacıyla 100 serbest kadro ihdas edilecek. Üç yıl süreyle Kurul müfettişliğine yapılacak atamalarda 5 yıllık hizmet süresi 3 yıla düşürülecek.

Söz konusu uyum kapsamında yapılan değişiklikle, Anayasa Mahkemesi, Cumhurbaşkanlığı kararnamelerini anayasaya uygunluk bakımından denetleyecek.

Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru hakkını açıkça kötüye kullananlara verilen disiplin para cezasının üst sınırı, her takvim yılı başından geçerli olmak üzere o yıl için tespit ve ilan edilen yeniden değerlendirme oranında arttırılarak belirlenecek.

Tasarıyla, Anayasa Mahkemesinin Kuruluşu ve Yargılama Usulleri Hakkında Kanunu, cumhurbaşkanı, cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanların yüce divan yargılamalarına ilişkin anayasayla uyumlu hale getirilecek.

Buna göre, cumhurbaşkanı, cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar hakkındaki Yüce Divan yargılamaları üç ay içinde tamamlanacak. Yargılama bu süre içinde tamamlanamadığı takdirde, ilave üç aylık süre içinde kesin olarak tamamlanacak.

Birlikte yapılacak ilk cumhurbaşkanı ve milletvekili seçimi sonucunda cumhurbaşkanının göreve başladığı tarihten önce görev yapmış Bakanlar Kurulu üyeleri, görevleriyle ilgili suçlardan dolayı Yüce Divanda yargılanabilecek.

Kaldırılan Askeri Yargıtay ve Askeri Yüksek İdare Mahkemesi başkan ve üyeleri, başsavcıları ile Jandarma Genel Komutanı, 27 Nisan 2017'den önce görevleriyle ilgili işledikleri suçlardan dolayı Yüce Divanda yargılanabilecek. Kaldırılan Askeri Yargıtay ve Askeri Yüksek İdare Mahkemesinden Anayasa Mahkemesi üyeliğine seçilen üyelerin herhangi bir sebeple görevleri sona erene kadar üyelikleri devam edecek. Bu üyelerin, ordu mensubu olmaktan doğan emeklilikle ilgili bütün hakları saklı kalacak.

Tasarıda, anayasa değişikliğine uyum sağlamak amacıyla bazı kanunlarda ibare değişiklikleri yapılıyor.

Buna göre, Uyuşmazlık Mahkemesinin Kuruluş ve İşleyişi Hakkında Kanununda, kaldırılan askeri yargıya ve Anayasa Mahkemesi yedek üyelik müessesine ilişkin ibareler kaldırılıyor. Tasarıyla, aynı kanunda yer alan "Hukuk ve Ceza bölümleri ile Genel Kurulu" ibareleri kaldırılıyor. Buna göre, Uyuşmazlık Mahkemesi Başkanın çağrısı üzerine, Başkentte, mahkeme için ayrılan yerde toplanacak. Toplantının gündemi toplantıdan en az üç gün önce, raporlarla birlikte üyelere ve başsavcılara dağıtılacak. Başkan, mahkemeye gelen işlerden tedbirli olanlarla yürütmenin durdurulması istemli bulunanlar gibi acele nitelikte olanların adli tatilden önce bitirilmesi için gerekli tedbirleri alacak.

Danıştay Kanununda "Başkanunsözcüsü" yerine "Başsavcı" ibaresi kullanıldığından tasarıyla, madde buna uyumlu hale getiriliyor.

Tasarıyla, Siyasi Partiler Kanunu, yapılan anayasa değişikliğine uyumlu hale getirilirken, siyasi partilerin en yüksek organı büyük kongrenin tabi Cumhurbaşkanı ve Cumhurbaşkanı yardımcıları da ekleniyor. Bazı kanunlarda yer alan "Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu" adı Hakimler ve Savcılar Kurulu olarak değiştiriliyor.

Anayasa değişikliğiyle birlikte Asker Mahkemelerin kapatılacak olması nedeniyle söz konusu mahkemelere ilişkin kanunlar ve hükümler yürürlükten kaldırılıyor.