Türkiye Ziraat Odaları Birliği (TZOB), 20 yıldır sürdürdüğü aylık üretici ve market fiyat çalışmasının Kasım ayı sonuçlarını kamuoyuyla paylaştı. Rapora göre, market raflarındaki 42 ürünün 24'ünde fiyat düşüşü gözlemlenirken, üretici ile market arasındaki fiyat farkı bazı ürünlerde endişe verici seviyelere ulaştı.
Kasım ayında, üretici ve market arasındaki fiyat farkının en fazla olduğu ürün yüzde 392,86 ile mandalina oldu. Bu, mandalinanın üreticideki fiyatının markette neredeyse 4,9 katına satıldığı anlamına geliyor. Mandalinayı, yüzde 206,87 ile portakal (3,1 kat), yüzde 203,80 ile ıspanak (3 kat), yüzde 191,39 ile maydanoz ve yüzde 189,17 ile havuç takip etti.
Üreticide 6,20 TL olan mandalina markette 30,56 TL'ye, 16,80 TL olan portakal ise 51,55 TL'ye satıldı.
Market ve Üretici Fiyatlarındaki Değişimler
Market Fiyatları
Kasım ayında market fiyatlarında en çarpıcı artış yüzde 149,5 ile pırasada yaşandı. Pırasayı, yüzde 118,3 ile ıspanak ve yüzde 71,7 ile fındık izledi. Fiyatı en fazla düşen ürün ise yüzde 55 azalışla marul oldu. Maruldaki düşüşü yüzde 46,6 ile portakal ve yüzde 43,3 ile kuru soğan takip etti.
Üretici Fiyatları
Üretici tarafında ise 34 ürünün 18'inde fiyat düşüşü, 10'unda ise artış görüldü. Üreticide en büyük fiyat düşüşü yüzde 43,1 ile portakalda yaşandı. Portakalı yüzde 38 ile mandalina ve yüzde 36,5 ile karnabahar izledi. Üreticide fiyatı en çok artan ürün ise yüzde 34,9 ile patates oldu.
TZOB'dan Şeffaflık Vurgusu: "Veriler Sahada Tespit Ediliyor"
TZOB, yaptığı yazılı açıklamada, fiyat tespitlerinin "masa başında değil, sahada ve belgeli olarak" yapıldığının altını çizdi. Birliğin temel amacının, üreticinin emeğinin karşılığını alıp almadığını ortaya koymak ve tüketicinin yüksek fiyatlarla karşılaşma nedenlerini açıklamak olduğunu belirtti.
TZOB, rekolte, paketleme-ambalajlama, depolama, işçilik, nakliye ve aracı karları gibi zincirin tüm aşamalarının fiyat oluşumunu etkilediğini vurgulayarak, makasın fazla açıldığı durumlarda spekülatif faaliyetleri göstererek ilgili kurumların harekete geçmesini sağlamaya çalıştığını ifade etti.
Fiyat Değişiminin Nedenleri: Grev ve İhracat Daralması
Raporda, üretici fiyatlarındaki değişimlerin temel nedenleri de açıklandı:
Mandalinada Sert Düşüş: Adana'da tarım işçilerinin greve gitmesi, erkenci mandalina hasadını geciktirdi ve ürünün raf ömrünü kaybetmesine yol açtı. Ayrıca Rusya'nın alternatif ülkelere yönelmesi nedeniyle ihracatta daralma yaşanması, iç piyasada ürün fazlasına ve fiyatların sert düşmesine neden oldu.
Portakal, Karnabahar, Kabakta Gerileme: Mandalinadaki düşüşün, tüketici talebinin yön değiştirmesiyle portakal fiyatlarını da aşağı çektiği belirtildi. Karnabahar ve kabakta yaşanan arz fazlalığı ve talebin düşmesi de fiyatların gerilemesine sebep oldu.
Girdi Maliyetlerinde Yıllık Artış Yüksek Seyrediyor
Üreticinin maliyetlerini doğrudan etkileyen girdi fiyatlarında da artış devam etti. Kasım ayında Ekim ayına göre gübre fiyatlarında yüzde 0,3 ila yüzde 5,6 arasında artışlar gözlemlendi. Geçen yılın Kasım ayına kıyasla son bir yıldaki artışlar ise çok daha yüksek:
Üre Gübresi: Yüzde 65,5
20.20.0 Kompoze Gübre: Yüzde 47,5
Besi Yemi: Yüzde 29,8
Mazot: Yıllık bazda yüzde 29,9
Tarım ilacı ve elektrik fiyatlarında da yıllık yüzde 12'nin üzerinde artışlar kaydedildi.