Atlantik Okyanusu’ndaki devasa su akıntı sistemi olan Atlantik Meridyenel Devrilme Sirkülasyonu (AMOC), bilim insanlarına göre bu yüzyıl içinde çökebilir. Çin Bilimler Akademisi Oşinoloji Enstitüsü ve San Diego’daki araştırmacıların yürüttüğü ortak çalışma, sistemin zayıfladığına dair “kilit bir parmak izi” tespit etti. Bulgular, 1000–2000 metre derinlikteki sıcak okyanus suyuna dayanıyor ve bu ısınmanın AMOC’un yavaşladığını gösterdiği belirtiliyor.
AMOC’un çöküşü, Avrupa ve Kuzey Amerika’da iklim dengesini altüst edebilir. Bilim insanları, bu durumda Avrupa’nın birçok bölgesinde sıcaklıkların 15°C’ye kadar düşebileceğini, bazı bölgelerde ise -30°C’ye varan aşırı kış şartlarının yaşanabileceğini belirtiyor. Uzmanlara göre bu, “modern bir buzul çağı” senaryosunu gerçeğe dönüştürebilecek bir gelişme.
Körfez Akıntısı (Gulf Stream), AMOC’un yalnızca bir parçası. Bu dev sistem, tropikal bölgelerden sıcak suları kuzeye taşıyarak Avrupa, Birleşik Krallık ve ABD’nin doğu kıyılarında ılıman bir iklimin oluşmasını sağlıyor. Ancak Grönland’da eriyen buzullar nedeniyle okyanusa karışan tatlı su miktarı arttıkça bu mekanizma zayıflıyor.
Araştırma, iklim modelleri, okyanus simülasyonları ve gözlemsel veriler kullanılarak gerçekleştirildi. Bilim insanları, özellikle 2000’li yıllardan bu yana 1000–2000 metre derinlikte sıcaklıkların belirgin biçimde arttığını saptadı. Bu derinlikteki değişimlerin, yüzey sıcaklıklarına kıyasla atmosferik etkilerden daha az etkilendiği ve bu nedenle AMOC’un gücünü değerlendirmede daha güvenilir bir gösterge sunduğu ifade ediliyor.
Massachusetts Institute of Technology (MIT) tarafından geliştirilen genel dolaşım modeli (MITgcm) ile yapılan simülasyonlar, AMOC’un yavaşlamasının Kuzey Atlantik’in alt tabakalarında ısınmaya yol açtığını ve bu durumun enerji dalgaları ürettiğini gösterdi. Bu enerji dalgalarının ekvatora ulaşarak orta derinlikteki suları da ısıttığı belirlendi.
Uzmanlar, AMOC’un tamamen durması hâlinde Avrupa’nın ikliminin Kanada’nın Arktik bölgelerine benzeyebileceğini söylüyor. Bu durum, küresel ısınmanın etkilerini tersine çevirecek kadar güçlü bir soğuma anlamına gelebilir.
İzlanda İklim Bakanı Johann Pall Johannsson, olası bir AMOC çöküşünü “ulusal güvenliğe doğrudan tehdit” olarak nitelendirerek konunun ülkenin Ulusal Güvenlik Konseyi gündemine taşındığını açıkladı.
Bilim insanlarına göre AMOC, son olarak yaklaşık 12 bin yıl önce, son buzul çağının sona ermesinden önce çökmüştü. Yeni araştırma, bu sistemin gelecekteki seyrini izlemek için ekvatoral Atlantik bölgesinin kritik önem taşıdığını vurguluyor.
Söz konusu çalışma, Communications Earth & Environment dergisinde yayımlandı. Araştırmacılar, derin okyanus sıcaklıklarındaki bu yeni “ısı parmak izinin”, iklim değişikliği altında AMOC’un takibini güçlendirecek önemli bir gösterge olabileceğini belirtiyor.