ANKARA (AA) - TUĞÇENUR YILMAZ/DMİTRİ CHİRCİU - Aynı dili konuşan ve aynı köklere sahip Romanya ve Moldova halkları arasında Büyük Romanya’nın kuruluşunun 100. yılında tekrar bir araya gelme konusu tartışılıyor.
Romanya Parlamentosunun dün yayımladığı Moldova topraklarının Romanya'ya katılmasını öngören deklarasyon, iki ülkedeki Rumen milliyetçilerinin "Büyük Romanya" kurma hedefini tekrar gündeme getirdi.
Tarihte "Besarabya" olarak anılan bugünkü Moldova topraklarının Birinci Dünya Savaşı'nın ardından 1918 yılında Romanya ile birleşmesinin 100. yıl dönümünde iki halkın yeniden bütünleşmesi talepleri ortaya atıldı.
İkinci Dünya Savaşı’nda Sovyetler Birliği’nin Moldova topraklarını ele geçirmesiyle 22 yıl süren bu birliktelik, 1940 yılında sona erdi ancak zaman zaman iki ülkede bulunan Rumen milliyetçileri bütünleşme fikrini dile getirmeyi sürdürdü.
Rumencenin farklı lehçelerini konuşan iki ülkenin halkı, birleşme yanlıları tarafından "Prut'un iki yakasındaki Rumenler" olarak tasvir ediliyor. "Büyük Romanya" hayalinin esası da bütün Rumenlerin tek devlet sınırları içinde yaşamasını öngörüyor.
- AB ve Rusya faktörü
Orta Avrupa'nın güneydoğusu ve Balkanların kuzeyinde bulunan Romanya, tarihte çoğunlukla Batı yanlısı olmasıyla dikkati çekiyor.
Uzun süre Sovyetler Birliği hakimiyeti altında kalan ve 1991'de bağımsızlığını ilan eden Prut ve Dinyester nehirleri arasındaki Moldova'da ise Rusya ve Avrupa yanlıları olmak üzere iki farklı kesim bulunuyor.
Rusya yanlısı olarak bilinen Moldova Cumhurbaşkanı İgor Dodon ve destekçileri, ülkenin bağımsızlığını savunuyor ve Romanya ile birleşmeye karşı çıkıyor.
Ancak iktidarda bulunan hükümet ve parlamentodaki çoğu milletvekili, Avrupa ile entegrasyondan yana olduklarını belirterek, Romanya ile birleşme arzularını sık sık gündeme getiriyor. Moldova'daki birleşme yanlısı Rumen milliyetçisi bu milletvekilleri Romanya ile bütünleşmeyi Avrupa Birliği'ne (AB) açılan bir kapı olarak görüyor.
NATO'ya 2004'te, AB'ye ise 2007'de katılan Romanya'daki milliyetçiler de iki halkın tek bir ulus devlet olarak Avrupa sahnesinde yer alması gerektiğini savunuyor. İktidardaki Sosyal Demokrat Parti (PSD) lideri Liviu Dragnea da zaman zaman bu görüşü dile getirmesiyle dikkati çekiyor.
- Birleşme yanlılarının oranı yüzde 23
Moldova’da uzun süredir çeşitli bölgelerde yerel yönetim liderleri Romanya ile birleşmek için taleplerini dile getiriyordu.
Moldova halkı arasında Romanya ile birleşmeyi savunanların sayısı yıllar içinde artmasına rağmen birleşme isteyenlerin oranının yüksek olmadığı ifade ediliyor.
Son olarak Aralık 2017'de Moldova ve Romanya'da faaliyet gösteren iki kamuoyu araştırma şirketi tarafından yapılan anketlerde, Romanya ile birleşme yanlılarının oranının yüzde 23 olduğu belirtildi.
Moldova’da 2009'da yapılan parlamento seçimlerinin ardından Romanya ile birleşme taraftarlarının çıkardığı sokak olaylarında parlamento binasına taş ve molotof kokteylleri atılmış, parlamento binasına Romanya bayrağı asılmıştı.
Romanya ile birleşme taraftarları geçen yıl bu taleplerini bir bildiri yayımlayarak ülke gündemine taşımıştı. Başkent Kişinev'de geçen hafta Liberal Parti lideri Mihai Gimpu, Ulusal Liberal Parti lideri Vitaliy Pavliçenko, eski Kişinev Belediye Başkanı Dorin Chirtoaca ve binlerce vatandaş katıldığı birleşme yanlısı miting düzenlenmişti.
- Gökoğuzlar birleşmeye karşı
Ancak Moldova içinde Romanya ile birleşmeye karşı çıkanlar da bulunuyor. Rusya yanlısı olarak bilinen Cumhurbaşkanı Dodon başta olmak üzere birçok siyasetçi ülkenin "bağımsız kalmasını" istiyor.
Bağımsızlığı savunanlar arasında ülkede yaşayan Gökoğuz (Gagavuz) Türkleri de bulunuyor. Gökoğuz Yeri Özerk Bölgesi'nde yaşayan ve Romanya ile birleşme yönündeki taleplere karşı çıkan yüzlerce kişi geçen ay bir araya gelerek birleşme taleplerini kınamıştı.
Gökoğuz Yeri Özerk Bölgesi Başkanı İrina Vlah, "Biz bağımsız Moldova devletinin güçlenmesini istiyoruz. Güçlü bir Gökoğuz Yeri sadece güçlü bir Moldova içinde var olabilir." demişti.
- Transdinyester sorunu
Ayrıca iki ülkenin birleşmesi durumunda bazı ciddi krizlerin ortaya çıkma ihtimali bulunuyor. Bunların başında ise Moldova içinde bulunan, doğudaki Ukrayna sınırı boyunca uzanan Transdinyester'in durumu geliyor.
Bağımsızlığını ilan eden ancak hiçbir ülke tarafından tanınmayan Transdinyester bölgesinin Rusya ile sınırı bulunmuyor ancak halkın önemli bir kısmı Rusya ile birleşmeyi talep ediyor.
Ekonomik olarak zor durumdaki Transdinyester bölgesinin desteklenmesi için Rusya her yıl 1 milyar dolardan fazla kaynak aktarıyor. Rusya ayrıca bölgede "barış gücü" adını verdiği askeri birlikler bulunduruyor.
Bu nedenle Romanya ile olası bir birleşmede Transdinyester'in durumu büyük önem taşıyor.
AA