Afyonkarahisar’ın İscehisar ilçesine bağlı Cevizli köyü ile Bayat ilçesine bağlı Sağırlı köyleri arasında geçen ve yıllardır anonim olarak bilinen “Al Fadimem” türküsünün gerçek hikâyesi, akademik bir çalışma ile belgelendi.
Türk Dili ve Edebiyatı alanında, TÜBİTAK 2204-A Lise Öğrencileri Araştırma Projeleri Yarışması kapsamında hazırlanan proje, İscehisar Faruk Öksüz Anadolu İmam Hatip Lisesi’nde görev yapan tarih öğretmeni Faruk Karakuş danışmanlığında, 12. sınıf öğrencisi Ertuğrul Meriç Boydemir tarafından yürütüldü.
Sözden ezgiye uzanan bir sevdanın izleri
“Sözden Ezgiye: Fadime ile Efe Kadir'in Hikâyesinin Türküsüyle Yaşayan Belleği” başlıklı çalışmada, halk kültürünün önemli taşıyıcılarından biri olan türkülerde zamanla yaşanan söz ve anlam değişimleri ele alındı. Araştırma kapsamında, Al Fadimem türküsünün kahramanları Kadir Kilci (Efe Kadir) ve Fadime Bostan ile aynı dönemde yaşamış akraba ve komşularla görüşmeler yapıldı.
Elde edilen bilgilere göre, yetim ve yoksul olan Efe Kadir’in düğün yapacak imkânı bulunmadığı, bu nedenle Fadime ile karşılıklı rıza ile kaçtıkları ifade edildi. Ancak dönemin nüfus kayıtlarındaki eksiklikler nedeniyle yaşanan hukuki süreç sonucunda Efe Kadir tutuklandı. Fadime ise ailesi tarafından başka biriyle evlendirildi. Bu ayrılığın ardından Efe Kadir’in cezaevinde yaktığı ağıtlar ve türküler, “Al Fadimem” olarak günümüze ulaştı.
40 yıllık ses kaydı birincil kaynak oldu
Projenin en dikkat çekici bulgularından biri, Efe Kadir’in kendi sesinden kaydedilmiş 1985 tarihli bir kasetin gün yüzüne çıkarılması oldu. Belçika’da yaşayan oğlu Hasan Kilci’nin isteğiyle kaydedilen kasette, Efe Kadir’in türkünün dört kıtasını bizzat seslendirdiği tespit edildi.
Aile bireyleri tarafından muhafaza edilen bu kayıt, proje kapsamında birincil kaynak olarak kullanıldı. Yapılan saha çalışmaları sonucunda, günümüzde bilinen sözlerden farklı ve daha önce kayıt altına alınmamış kıtalar da derlenerek türküdeki söz değişimleri somut verilerle ortaya konuldu.