İSTANBUL (AA) - HATİCE ŞENSES - Sağlık Bilimleri Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Metin Hasde, hastalıkların ortaya çıkmasında en önemli etkenlerin başında çevrenin geldiğini belirterek, "Çevre, hastalıklara zemin hazırlayabilir, doğrudan hastalık nedeni olabilir, hastalıkların yayılmasını kolaylaştırabilir, hastalıkların gidişi ve sonucunu etkileyebilir. Dolayısıyla sağlıklı bir çevre, sağlıklı insanlar demekken, sağlıksız bir çevre de sağlıksız insanlar anlamına gelmektedir." dedi.

Hasde, 5 Haziran Dünya Çevre Günü dolayısıyla AA muhabirine yaptığı açıklamada, insan sağlığını etkileyen temel faktörlerin kişisel ve çevresel faktörler olarak ikiye ayrıldığını söyledi.

Kişisel faktörlerin, genetik yapı, yaş, cinsiyet, beslenme alışkanlıkları ve fiziksel aktivite gibi bireyin kendisinden kaynaklanan durumlar olduğunu ifade eden Hasde, çevresel faktörleri ise soğuk ve sıcak hava, atıklar, zehirli maddeler, aile ve sosyal çevre gibi kişinin yaşadığı çevreden kaynaklanan durumlar olarak sıraladı.

Prof. Dr. Hasde, sağlığı doğrudan veya dolaylı etkileyen fiziksel, kimyasal, biyolojik, sosyal ve kültürel etkenlerin saptanması ve kontrol altına alınması uygulamalarına çevre sağlığı adı verildiğini anlatarak, "Çevre sağlığı, insanların sağlıklı olarak hayatlarını devam ettirmeleri için gerekli olan çok temel bir kavramdır. Hastalıkların ortaya çıkmasında en önemli etkenlerin başında çevre gelmektedir. Çevre, hastalıklara zemin hazırlayabilir, doğrudan hastalık nedeni olabilir, hastalıkların yayılmasını kolaylaştırabilir, hastalıkların gidişi ve sonucunu etkileyebilir. Dolayısıyla sağlıklı bir çevre, sağlıklı insanlar demekken, sağlıksız bir çevre de sağlıksız insanlar anlamına gelmektedir." diye konuştu.

- "Çevresel öğeler sağlığı direkt ve dolaylı olarak etkilemektedir"

Hasde, insan sağlığını etkileyen çevresel faktörlerin fiziksel, biyolojik ve sosyal çevre olarak sınıflandırıldığını vurgulayarak, şunları kaydetti:

"Sıcak, soğuk, içme ve kullanma suyu, atıklar, konutlar, iklim koşulları, hava, radyasyon, giyecekler, kimyasal maddeler, mikroplar, diğer canlılar, diğer insanlar ve insanlar arası ilişkiler, başlıca çevre ögeleridir. İnsanın yaşadığı ortam, soluduğu hava, içtiği ve kullandığı su, tükettiği gıdalar, kullandığı malzemeler başta olmak üzere çevresel ögeler sağlığı direkt ve dolaylı olarak etkilemektedir. Maalesef insan, yaşadığı çevreyi kendi faaliyetleri sonucu kirletmekte ve sonunda diğer canlılarla birlikte kendi sağlığını da tehlikeye atmaktadır. Endüstriyel faaliyetler sonucu oluşan atıklarla kişilerin ürettiği atıklar başta olmak üzere, insan faaliyetleri sonucu oluşan çeşitli fiziksel ve kimyasal maddeler havayı, suları, yaşanılan ortamları kirletmekte, atmosferin yapısını değiştirmekte, dünyanın dengesini bozmakta, iklimlerin değişmesine neden olmaktadır.

Çeşitli süreçlerle açığa çıkan gaz ya da parçacık halindeki maddeler, özellikle yakıt artıklarının atmosferde canlıların yaşamına zarar verecek miktarlarda birikmesi havayı, katı ve sıvı maddeler suları ve toprağı kirletmektedirler. Zararlı kimyasallardan üretilen ve günlük hayatta kullanılan birçok madde de hem sağlığa direkt olarak etki etmekte hem de çevreyi kirletmektedir. Ayrıca çeşitli durumlar sonucu ortaya çıkan gürültü, elektromanyetik alan, radyasyon, stres gibi faktörler de insan sağlığını olumsuz etkilemektedir."

- "Kentleşme, endüstrileşme ve sınırsız tüketim çevrenin kirlenmesine neden"

Prof. Dr. Hasde, kentleşme, endüstrileşme ve sınırsız tüketim alışkanlıkları gibi süreçlerin, çevrenin kirlenmesine ve yapının bozulmasına neden olduğunu anlatarak, "Buna bağlı olarak ani ölümler, kanserler, solunum yolu hastalıkları, hormonal bozukluklar, zehirlenmeler, gelişim bozuklukları, alerjik hastalıklar, baş ağrıları, depresyon başta olmak üzere psikiyatrik rahatsızlıklar, mikroplara bağlı hastalıklar, bağışıklık sisteminde bozukluklar gibi pek çok önemli sağlık problemleri meydana gelmektedir." dedi.

İnsanın doğanın kaynaklarını sonsuzmuş gibi tüketmesinin, sanayileşen dünyada kaynak dağılımının toplumlar ve sınıflar arasında adaletsiz olmasının, doğal çevrenin bozulmasının ve insan ile çevre ilişkisindeki değişimin, çevresel kaynaklı hastalıkların hem artmasına hem de değişmesine neden olduğuna dikkati çeken Hasde, "Günümüzde ülkelerin karşılaştıkları çevre sorunlarının gelişmişlik düzeyiyle doğrudan ilişkisi vardır. Gelişmiş ülkelerde sanayileşme ve üretim, tüketim dengesinin bozulmasıyla doğal kaynakların azalması ve çevrenin atıklarla kirlenmesi ön plandayken, az gelişmiş ülkelerde fakirlik, düzensiz yerleşim ve alt yapı eksiklikleri çevresel sorun nedenlerinde daha ön plandadır." değerlendirmesinde bulundu.

Prof. Dr. Hasde, çevresel kaynaklı olarak sık görülen başlıca sağlık sorunları ve nedenlerine ilişkin de şu bilgileri verdi:

"Hava kirliliğine bağlı olarak yeterli temiz havanın temin edilememesi sonucu solunum sistemi enfeksiyonları, KOAH, akciğer kanserleri gibi hastalıklar, yeteri miktarda sağlıklı ve temiz su temin edilememesi sonucu ortaya çıkan susuzluktan kaynaklanan sağlık sorunları, suyla bulaşan enfeksiyonlar, su kirliliği nedeniyle insan sağlığını tehdit eden kimyasal maddelere maruz kalma sonucu oluşan hastalıklar ortaya çıkıyor. Ayrıca gıdaların biyolojik ve kimyasal etkenlerle kirlenmesi sonucu görülen başta enfeksiyon hastalıkları olmak üzere gıdaların yetiştirilmesi, işlenmesi ve saklanması aşamalarında kullanılan değişik hormon, katkı maddeleri ve kimyasal maddelere bağlı gelişen kanserler, alerjik hastalıklar meydana geliyor. Gerekli ısı ve korunmanın sağlanamadığı sağlıksız barınma koşullarına bağlı olarak solunum yolu enfeksiyonları, romatizmalı hastalıklar ve psikolojik rahatsızlıklar ortaya çıkarken, çalışılan ortamın koşullarına bağlı olarak meslek hastalıkları görülüyor. Öte yandan yaşanılan toplumsal şartların getirdiği fakirlik ve sosyal faktörlere bağlı olarak beslenme yetersizlikleri, psikolojik rahatsızlıklar da çevresel şartlara bağlı olarak gelişen, sık görülen sağlık problemleri olarak değerlendirilebilir."

AA