KAHİRE (AA) - AYDOĞAN KALABALIK - Mısır'da 2019'un ocak ayında Müslüman Kardeşler Teşkilatı (İhvan) yöneticilerinin yargılandığı bir davada verilen toplu beraat kararı yönetim ve muhalefet arasındaki uzlaşma umutlarını canlandırırken, bazı idam kararlarının şubat ayında infaz edilmesi iktidar ile muhalefet arasındaki iplerin yeniden gerilmesine neden oldu. Cumhurbaşkanı Abdulfettah es-Sisi'nin 2030 yılına kadar iktidarda kalmasının önünü açan Anayasa değişikliği ve Mısırın demokratik yollarla seçilen ilk Cumhurbaşkanı Muhammed Mursi'nin mahkeme salonunda hayatını kaybetmesi iç politikada öne çıkan başlıklar arasında yer aldı.

Eski müteahhit Muhammed Ali'nin yaşadığı İspanya'dan yaptığı paylaşımların Mısır kamuoyunda karşılık bulması ve 20 Eylül'de bir grup eylemcinin 2013 yılından bu yana ilk kez Kahire'deki Tahrir Meydanı'na çıkmış olması, muhalif grupları heyecanlandırırken, yönetim çevrelerini ise endişelendirdi.

Dış politikada ise Sudan ve Etiyopya ile ilişkilerde yaşanan gelişmeler yakından takip edildi. Sudan Devlet Başkanı Ömer el-Beşir'in devrilmesi, Etiyopya'da ise Başbakanı Abiy Ahmed'in Hedasi Barajı konusundaki tutumu ve bir konuşmasında, "Kendimizi savunacak yeterliliğe sahibiz ama savaş bir çözüm değil." ifadelerini kullanması 2019'un öne çıkan başlıklarıydı.

- İhvan yöneticilerine ilk toplu beraat

Mısır'da İhvan yöneticileri hakkında açılmış onlarca dava bulunuyor. İhvan lideri Muhammed Bedii hakkında 8 ayrı şehirde açılmış 40'tan fazla dava var. Ocak ayında bu davalarda bir ilk yaşandı. Mahkeme, İhvan yöneticileri hakkında toplu beraat kararı verdi. Giza Ceza Mahkemesi, 9 İhvan yöneticisinin "İstikamet Camisi olayları" davasında beraatine hükmetti. Beraat kararı verilen isimler arasında İhvan yöneticilerinden Rehberlik Konseyi Başkanı Muhammed Bedii, şehit Esma el-Biltaci'nin babası Muhammed el-Biltaci, eski Tedarik Bakanı Basim Avde, Isam İryan ve Safvet Hicazi bulunuyor. Bu davada alınan beraat kararına rağmen diğer davalardan dolayı söz konusu İhvan yöneticileri serbest bırakılmadı.

- İdam kararları ve uygulanan infazlar

Bir yargıcın oğlunu öldürmekten idama mahkum edilen 3 kişinin infazı 7 Şubat günü gerçekleştirildi. Asılanların Ahmed Mahir el-Hindavi, Abdulhamid Abdulfettah Mutvelli ve Mutez Billah Ganim isimli gençler olduğu açıklandı. 6 gün aradan sonra 13 Şubat'ta üst rütbeli bir polis şefini öldürmekle suçlanarak idama mahkum edilen 3 kişinin daha cezası daha infaz edildi. İdam edilenlerin Muhammed Said Farag, Muhammed Abdussemig Hamede ve Salah Fethi Hasan olduğu belirtildi. 20 Şubat'ta ise 9 genç daha idam edildi. 2015 yılında Başsavcı Hişam Berekat'a düzenlenen bombalı saldırıdan sorumlu tutulan gençler hakkındaki idam kararı 2018 yılında onanmıştı. 9 gencin infazı asılmak suretiyle Kahire İstinaf Cezaevi'nde gerçekleştirildi. İdam edilen gençler arasında İhvan'ın en yüksek icra heyeti olarak bilinen Rehberlik Ofisi Üyesi Muhammed Taha Vehdan'ın oğlu Ahmed Taha da bulunmaktaydı. İdam edilen diğer gençlerin isimleri ise Ebul Kasım Ahmed, Ahmed Cemal Hicazi, Mahmud el-Ahmedi, Ebu Bekr es-Seyyid, Abdurrahman Süleyman, Ahmed Muhammed, Ahmed Mahrus Seyyid ve İslam Muhammed olarak açıklandı.

- Cumhurbaşkanı Sisi'nin görev süresini uzatan Anayasa değişikliği

Cumhurbaşkanı Sisi'nin 2030'a kadar görevde kalmasının önünü açan Anayasa değişikliği, 16 Nisan'da yapılan oylamada kabul edildi. Meclis'teki 596 milletvekilinden 554'ünün katıldığı oylamada 1 milletvekili çekimser kalırken, 22 milletvekili ret, 531 milletvekili ise evet oyu kullandı. Değişikliğe gidilen Anayasa'nın 241. maddesinde "Mevcut Cumhurbaşkanı'nın görev süresi 2018'de cumhurbaşkanı seçildiğinin ilanının üzerinden 6 yıl geçtikten sonra sona erer ve bir kere daha seçilebilir." ifadesi yer alıyor. Sisi'nin 2014 ile 2018 yılları arasındaki 4 yıllık görev süresi "geçiş dönemi" olarak kabul ediliyor ve ilk dönem 2018'de başlamış sayılıyor. Yeni düzenlemeye göre, birinci dönem cumhurbaşkanlığı 2024'te sona erecek olan Sisi, 6 yıllık yeni dönem için ikinci kez aday olabilecek ve böylece 2030'a kadar görevde kalabilecek. Normal şartlarda Sisi'nin görev süresinin 2022'de sona ermesi gerekiyordu. Söz konusu değişiklik 20-22 Nisan tarihlerinde yapılan referandumla halk oyuna sunuldu ve resmi rakamlara göre yüzde 88, 83 "evet" oyu alarak kabul edildi.

- Muhammed Mursi ve oğlu Abdullah'ın ani ölümleri

Mısır'ın demokratik yollarla seçilmiş ilk Cumhurbaşkanı olan Muhammed Mursi, 17 Haziran 2019'da Kahire'de mahkeme salonunda hayatını kaybetti. Mısır Devlet Televizyonu, "Vadi en-Natrun hapishanesinden kaçış ve Hamas adına casusluk" olarak bilinen davanın duruşmasında yargıçtan söz isteyen Mursi'nin, sözünü bitirdikten sonra hayatını kaybettiğini duyurdu. Mursi'nin ölümü 17 Haziran Pazartesi günü akşam saatlerine doğru açıklandı. O gece resmi işlemler tamamlanarak, Mursi'nin naaşı 18 Haziran'da sabah namazına müteakip Kahire'deki İhvan mürşitlerinin defnedildiği mezarlıkta toprağa verildi. Cenazeye sadece Mursi'nin eşi, çocukları, iki kardeşi ve avukatının katılmasına izin verildi.

Mursi ailesinin en fazla konuşan, sosyal medyadan babasının ölümü ile ilgili paylaşımlar yapan, Muhammed Mursi'nin küçük oğlu Abdullah (25) geçirdiği kalp krizi sonucu 5 Eylül 2019'da hayatını kaybetti. Mısır kamuoyunda Abdullah'ın babasının ölümünden duyduğu üzüntü ve kahır nedeniyle öldüğü ifade edildi.

- Muhammed Ali'nin ortaya çıkışı ve 20 Eylül eylemleri

Haziran 2014'te Cumhurbaşkanlığı görevine başlayan Sisi döneminde uzun yıllar sonra ilk defa göstericiler, kısa bir süre de olsa Tahrir Meydanı'na çıktı.

Sosyal medyada Sisi aleyhtarlığı yapan Mısırlı müteahhit Muhammed Ali'nin çağrısı üzerine eylemciler harekete geçti. Başkent Kahire, İskenderiye, Şarkiyye, Dimyat ve Suveyş'te Ehli ve Zemalik futbol takımları arasında oynanan süper kupa maçının ardından eylemler yapıldı. Bir grup gösterici Tahrir Meydanı'na girdi. Ülke dışından yayın yapan muhalefete yakın televizyon kanalları ve sosyal medyada onlarca gösteri ve eylem görüntüsü yayımlandı. Mısır'dan yayın yapan bazı gazetelerin internet siteleri ve yönetim yanlısı sosyal medya kullanıcıları "videoların bazılarının eski bazılarının da sahte" olduğunu ileri sürdü. MBC Mısır televizyonunda "Hikaye" adındaki programın sunucusu Mısırlı Amr Edib, Cumhurbaşkanı aleyhinde eylem yapıldığını söyledi. Edib, "Süper kupa maçından sonra 30-40 kişilik küçük bir grup Tahrir Meydanı'nda iki üç slogan atıp birkaç dakikalık video çekti, hepsi bu kadar. Tabi hemen gözaltına alındılar." ifadelerini kullandı.

- Eski Genelkurmay Başkanı Anan'ın serbest bırakılması

Kasım ayında 27 ilin 16'sının valisinin değiştirilmesi ve aralık ayında yapılan 10 bakanın değiştiği kabine revizyonu da 2019'un önemli başlıklarından biriydi.

Mart 2018'de cumhurbaşkanlığı seçimlerinde aday olacağını açıkladıktan sonra gözaltına alınan eski Genelkurmay Başkanı Sami Anan'ın, 22 Aralık'ta serbest bırakılması yılın son günlerinde dikkati çeken önemli bir gelişme olarak kayıtlara geçti.

- Etiyopya'dan Mısır'a "Hedasi Baraji için savaşırız" tehdidi

Dış politikada ise Sudan ve Etiyopya ile ilişkilerde yaşanan gelişmeler gündemdeydi.

Sudan Devlet Başkanı Ömer el-Beşir’in devrilmesi ve Etiyopya tarafından Mavi Nil suları üzerinde yapılmakta olan Hedasi Barajı görüşmelerinde yaşanan tıkanıklık ve ardından Etiyopya ile yaşanan gerginlik öne çıkan iki önemli gelişme oldu. Sudan'da Beşirin devrilişi Mısır, Suudi Arabistan ve Birleşik Arap Emirlikleri’nin (BAE) başını çektiği paktın "başarı"sı olarak sunuldu. Ancak Etiyopya Başbakanı Abiy Ahmed’in Hedasi Barajı konusundaki tutumu ve "Kendimizi savunacak yeterliliğe sahibiz ama savaş bir çözüm değil." şeklindeki ifadeleri savaş tehdidi olarak algılandı.

Mısır'ın Yunanistan ve Güney Kıbrıs Rum Yönetimi (GKRY) ile ilişkileri de 2019'da öne çıkan uluslararası gelişmeler arasında yer aldı. Özellikle de Doğu Akdeniz'de yaşanan gerginlikler bu üç ülke arasında imzalanan Akdeniz münhasır ekonomik bölge anlaşmalarını sıklıkla gündeme getirdi.