ANKARA (AA) - NAZLI YÜZBAŞIOĞLU - Özbekistan Cumhurbaşkanı Şevket Mirziyoyev'in Türkiye'ye yapacağı ziyareti değerlendiren uzmanlar, yaklaşık 20 yıl aradan sonra cumhurbaşkanı düzeyinde gerçekleşen bu ziyaretin uzun zaman durağan kalan ikili ilişkilerin ivme kazanması açısından tarihi önem taşıdığı ve ilişkilerin daha iyi seviyeye çıkarılmasının Türkiye'nin Avrasya'daki etkinliği açısından önemli olduğu görüşünü paylaşıyor.

Uzmanlar, Özbekistan Cumhurbaşkanı Mirziyoyev'in Türkiye ziyaretinin önemini ve ikili ilişkilere etkilerini AA muhabirine değerlendirdi.

Kapadokya Üniversitesi Öğretim Üyesi Prof. Dr. Hasan Ali Karasar, Özbekistan Cumhurbaşkanı Mirziyoyev'in yaklaşık 1 yıl önce göreve başladığını anımsatarak "Uluslararası gözlemcilerin tahminlerine göre, Özbekistan önümüzdeki 10 yıl boyunca hem Orta Asya bölgesinin hem Avrasya bölgesinin en hızlı kalkınan, dışarı açılan, kişi başına milli gelirini en hızlı yükseltmesi beklenen bir yıldız ülke." dedi.

Türkiye ve Özbekistan'ın din ve dil köklerinin derinlere dayandığını belirten Karasar, "Şimdiye kadar ilişkiler arzu edilen seviyeye getirilememiş. Ancak özellikle son bir yıl içinde Sayın Cumhurbaşkanımız Recep Tayyip Erdoğan'ın dört değişik vesileyle Sayın Mirziyoyev ile bir araya geldiğini düşünelim. Cumhurbaşkanı Erdoğan, Semerkant ziyaretinde Mirziyoyev ile bir araya geldiğinde ilişkilerin hızlı bir şekilde geliştirilmesi kararı alınmış ve bu konuda bir harekat planı hazırlanmıştı. İki ülkenin mevcut ticaret hacmi 1,3 milyar dolar civarında. Bunun 5 yılda 5 milyar dolara, 10 yılda ise 10 milyar dolara çıkarılması gibi hedefler konuldu." diye konuştu.

Ortaya konulan somut hedeflerin ileride bürokrat ve siyasilerin performanslarını da denetleyecek hedefler olduğuna dikkati çeken Karasar, "Pekin'de, Astana ve New York'ta cumhurbaşkanımızın katıldığı büyük uluslararası toplantılarda istisnasız Sayın Mirziyoyev ile bir araya geldiğini görüyoruz. Bu da Türkiye'nin önümüzdeki 10 yıl içinde Özbekistan'a atfettiği önemi gösteriyor." ifadesini kullandı.

İki ülke arasında sadece ticaret hacminde değil, karşılıklı ziyaretler, turizm, tarım, madencilik ve havacılık gibi birçok başlıkta iş birliği için detaylı bir çalışma planının çıkarıldığını vurgulayan Karasar, "Mirziyoyev'in ziyareti çok önem taşıyor. Bu ziyareti, Türkiye-Özbekistan ilişkilerinde önümüzdeki 5 ve 10 yılı belirleyecek tarihi bir ziyaret olarak görüyoruz." dedi.

Özbekistan'ın Orta Asya'da nüfus, ekonomi ve eğitim alanlarında yüksek kapasiteye sahip bir ülke olduğunu vurgulayan Karasar, şöyle devam etti:

"Özbekistan, stratejik bir konuma sahip. Özbekistan'ın zenginleşmesi, refah içinde kalması sadece Türkiye için değil, bütün dünya için önemli. Önümüzdeki 10 yılda Türkiye'nin Avrasya açılımında ve Avrasya ile iş birliğinde Özbekistan'ın en ön planda yer alacak aktörlerden biri olması bekleniyor. Bu yüzden bu ziyaretin tarihi bir dönüm noktası olması beklenmekte."

- "Türkiye'nin Avrasya coğrafyasındaki bölgesel etkinliği açısından çok önemli"

Kadir Has Üniversitesi Uluslararası İlişkiler Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Mitat Çelikpala da Türkiye'nin, Orta Asya Cumhuriyetleri'nin bağımsızlıklarını ilan etmelerinden bu yana bu ülkelerle ilişkilerini adım adım derinleştirerek yürüttüğünü belirtti.

Kazakistan ve Kırgızistan ile ilişkilerin toparlandığını, Türkmenistan ile dengeli ilişkiler kurulmaya çalışıldığını belirten Çelikpala, "Son 10, 12 yıla bakıldığında Özbekistan, hep bu denklemin dışında kalmıştı. Bu, çok uzun bir süre. Dolayısıyla son bir iki yılda hareketlenen iyileşmenin, ilişkilerin daha iyi bir noktaya ulaşmasının, Türkiye'nin Avrasya coğrafyasındaki bölgesel etkinliği açısından çok önemli olduğunu düşünüyorum." dedi.

Liderlerin ikili ilişkileri kilitleyen sorunların üzerine gitmesiyle gelecek dönemde Orta Asya'da daha aktif bir Türkiye görüleceğini vurgulayan Çelikpala, "Hem haksız, hem gereksiz, hem de uzatılmış bir soğukluk yaşıyorduk. Bunun aşılması ve yeni adımlarla ilerlenmesi açısından bu ziyaret önemli." diye konuştu.

- "Yüksek Düzeyli Stratejik İş Birliği mekanizmaları geliştirilmeli"

ODTÜ Uluslararası İlişkiler Bölümü Öğretim Üyesi Prof. Dr. Oktay Tanrısever de Mirziyoyev'in Türkiye ziyaretinin kardeşlik bağlarıyla birbirine bağlı iki ülke ilişkilerinin daha da güçlendirilmesi için çok önemli bir fırsat olduğunu kaydetti.

İkili ilişkilerin bugüne kadar pek gelişemediğini belirten Tanrısever, "Özbekistan Orta Asya'nın en büyük nüfusuna sahip ülkesi olup, ekonomik ve diplomatik açıdan Orta Asya'da bölgesel liderlik iddiası olan bir ülkedir. Türkiye ve Özbekistan'ın kapasitelerini bir araya getirmesiyle ortaya çıkacak sinerji sadece Türk dünyasındaki iş birliği sürecine ivme katmayacak, aynı zamanda Orta Asya ve Güney Asya bölgelerindeki birçok sorunun çözümüne katkı yapabilecek potansiyele sahiptir." dedi.

İki ülke arasındaki yanlış anlamalar ve yetersiz iletişimden kaynaklanan güven bunalımının aşılmış olmasının dahi kendi başına büyük bir gelişme olduğunu söyleyen Tanrısever, Türkiye ve Özbekistan'ın yakın gelecekte ticaret ve enerjiden turizme, ikili askeri iş birliğinden bölgesel diplomatik konulardaki iş birliğine kadar birçok alanda büyük adımlar atılabileceğini belirtti.

Tanrısever, "Türkiye'nin Özbekistan ile önümüzdeki dönemde Yüksek Düzeyli Stratejik İş Birliği mekanizmalarını geliştirmesi çok isabetli bir adım olacaktır. Yine önümüzdeki dönemde Özbekistan'ın Türk Konseyine katılımının sağlanması da aynı derecede önemli bir adım olabilir. Bu tarihi ziyaret iki kardeş ülke arasındaki ilişkilerin gelişiminde çok önemli bir yere sahip olacaktır." diye konuştu.

- İkili ilişkilerde son durum

Türkiye-Özbekistan ilişkileri, uzun bir durağanlık döneminin ardından Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan ile Mirziyoyev'in kasım ayında, Semerkant'ta yaptığı görüşmeyle yeniden toparlanmaya başladı. Türkiye-Özbekistan Karma Ekonomik Komisyon Toplantısı Taşkent'te gerçekleştirildi. Başbakan yardımcıları düzeyinde karşılıklı heyet ziyaretleri yapıldı. Bu yıl Özbek-Türk İş Forumu düzenlendi. Diğer taraftan Erdoğan ve Mirziyoyev, katıldıkları uluslararası toplantılarda da ikili görüşmeler gerçekleştirdi.

Mirziyoyev'in ziyareti, yaklaşık 20 yıl aradan sonra Özbekistan’dan cumhurbaşkanı düzeyinde gerçekleştirilecek ilk ziyaret olma niteliği taşıyor.

AA