ANKARA (AA) - MELTEM BULUR - Irak Kürt Bölgesel Yönetimi'nin (IKBY) İran sınırına yakın Süleymaniye kentinde etkili olan Kürdistan Yurtseverler Birliği (KYB) ile Goran (Değişim) Hareketi temsilcilerinin önceki gün imzaladıkları siyasi anlaşmayı değerlendiren uzmanlar, anlaşmayı önümüzdeki dönemdeki gelişmelerin önemli bir başlangıcı olarak yorumladı.

Ahi Evran Üniversitesi Öğretim Üyesi Doç. Dr. Serhat Erkmen, AA muhabirine yaptığı açıklamada, KYB ile Goran’ın Kürdistan Demokrat Partisi (KDP) karşısında birleşerek Kuzey Irak’taki siyasal sistemde önce dengeyi sonra da yönetimi ele geçirmeye yönelik önemli bir adım attığını söyledi. Her partinin içinde birtakım farklı kanatlar olduğunu ve bu siyasi anlaşmanın hayata geçirilmesi halinde, bunun parlamentoya nasıl yansıdığını görmek gerektiğini ifade eden Erkmen, “Eğer bu anlaşmayı uygulamaya geçirirlerse KDP’nin öncelikle başkanlık sistemi konusundaki isteğini engelleme yoluna gidecekler. Ayrıca, Mesut Barzani’nin görev süresini sona erdirip bölgesel parlamento seçimlerinden önce gecikmiş bulunan başkanlık seçimlerini yaptırmak için önemli bir girişim başlattılar. ” diye konuştu.

Bu nedenlerle bu anlaşmayı Goran’ın içindeki bir değişime bağlamaktan ziyade, Kuzey Irak’taki siyasi dengede KDP’yi önce dengeleyip daha sonra da üstünlüğü onun elinden alacak bir adım olarak görülmesi gerektiğinin altını çizen Erkmen, şöyle devam etti:

“Zaten, Goran KYB’nin içinden çıkmış bir hareket ancak farklılaştı. Bir dönem hükümet kurulduktan sonra KDP ile yakınlaşırmış gibi göründü ama daha sonra özellikle ekonomik krizin başlamasından sonra Goran tekrar daha iyi bildiği şeyi, muhalefeti yapmaya başladı. KYB bu süre zarfında özellikle ekonomik sıkıntının iktidarda değil muhalefette olana yaradığını gördüğü zaman onlar da muhalefette daha etkin bir tavır göstermeye başladı.

İlginç bir şekilde, ‘hükümetin içindeki iktidar’ ve ‘hükümetin içindeki muhalefet’ gibi davranmaya başladılar. Bunun neticesinde karşımıza bu tablo çıktı. Bu bir son değil, önümüzdeki dönemdeki gelişmelerin bir başlangıcı olarak yorumlanmalı.”

Iraklı Kürtlerin siyasal yapısı üzerinde ABD, Türkiye ve İran gibi devletlerin önemli bir etkisinin olduğunu unutmamak gerektiğini belirten Erkmen, Özellikle DAEŞ’in ortaya çıkmasından sonra Türkiye ile İran arasında Kuzey Irak’taki siyasi rekabetin daha da netleştiğine dikkat çekti.

“Bir taraftan baktığınızda KYB-Goran iş birliği aslında İran’ın da bölgede elini güçlendiren bir faktör. Türkiye açısından da bir dengeleme çabası olarak görülebilir.” diyen Erkmen, ekonomik kriz, siyasi yapının işlememesi ve güvenlik gibi 3 önemli sorun olduğunu vurguladı.

Erkmen, “Dolayısıyla önümüzdeki süreç içinde Kuzey Irak siyasetinde çok ciddi değişiklikler olma ihtimali var. İhtimal diyorum, çünkü anlaşmanın uygulanması o kadar kolay bir şey değil.” ifadelerini kullandı.

IKBY meclisinde 18 sandalyesi bulunan KYB aynı zamanda 2007'den bu yana IKBY Başkanı Mesut Barzani liderliğindeki KDP'nin stratejik ortağı. Ancak taraflar söz konusu ortaklığın bu yıl fiilen sona ermesi nedeniyle gözden geçirilmesini gündeme getirmişti.

Mecliste 24 sandalyesi bulunan ve bölgede muhalefetin başını çeken Goran Hareketi ise KDP ile ilişkilerde gerginlik yaşıyor. KDP, özellikle Süleymaniye çevresinde parti binalarının ateşe verilmesi, kitlesel gösterilerin düzenlenmesinden dolayı bölgedeki siyasi istikrarsızlığın kaynağı olarak Goran'ı gösteriyor.

KDP ile Goran Hareketi arasında Ekim 2015'te IKBY Başkanı Barzani'nin başkanlık süresine ilişkin çıkan gerginlik ve Süleymaniye'deki KDP binalarının ateşe verilmesinden dolayı, Goranlı Meclis Başkanı Yusuf Muhammed'in Erbil'e girişi engellenmiş ve kabinede yer alan Goranlı bakanlar KDP tarafından azledilmişti. Bölgedeki siyasi durumun normalleşmesi için taraflar arasında birçok toplantı yapılmış ancak somut bir sonuç elde edilmemişti.

KYB ile Goran arasındaki siyasi anlaşmanın bir maddesi, çıkan gerginliğin esas nedenine işaret ediyor. Anlaşmaya göre KYB ile Goran, bölgenin idari şeklinin parlamenter sistem olduğu ve bölgesel başkanın ise meclis tarafından seçileceği konusunda hemfikir. Ancak KDP, bölgesel başkanın meclis tarafından değil halk tarafından seçilmesini savunuyor. Bu anlaşmanın imzalanmasından sonra KYB'nin de açık bir şekilde bölgesel başkanlık konusunda KDP'ye karşı Goran'ın fikrine destek verdiği ortaya çıktı.

Goran ile KYB, Süleymaniye ve çevresi olarak bilinen, ismini Kürtçenin Soranice lehçesinden alan "Soran bölgesinde" güçlü durumda. KDP'nin ise Erbil ile tamamen Kürtçe'nin Kurmanci lehçesinin konuşulduğu, Duhok kentini de içerisine alan "Bahdinan bölgesinde" mutlak hakimiyeti olduğu belirtiliyor.

- "Goran güç kazanma arayışında"

ORSAM Araştırmacısı Bilgay Duman da anlaşma metninde, temel tartışma konularından biri olan bölge başkanının parlamento tarafından seçilmesinin yer aldığını ve bunun önemli olduğunu belirtti. Anlaşma içinde her iki tarafın Kürdistan bölgesi parlamentosu, Irak parlamentosu ve yerel seçimlere ortak katılması konusunda bir madde olduğunu da ifade eden Duman, bunun Goran ve KYB tabanının yeniden bir araya gelmesi anlamına geldiğini vurguladı.

En son yerel seçimlerde Goran'ın, KYB'den daha çok oy aldığını hatırlatan Duman, şöyle devam etti:

"Yeniden ortak çalışma yapıyor olması demek, Goran'ın yeniden eski pozisyonunu alıyor olması demek. Goran son seçimlerde kendindeki güç kaybının farkındaydı. KYB ile tabanlarını birleştirerek yeniden güç kazanma arayışında olduğunu görüyorum. KYB de Goran'ın hakim olduğu bölgelerde yeniden pozisyon alma çabası içinde.

Bu anlaşma KYB ve KDP arasındaki ilişkilere zarar verecek gibi görünüyor. Çünkü, hükümet kriziyle beraber, KYB ve KDP'nin kendi aralarında bir siyasi anlaşma çabasında olduğunu biliyoruz. Ama şu an KYB'nin bu pozisyondan geri döndüğünü gördük. KDP'den yapılan açıklama da çok sertti. Goran'ı zaten şiddet eğilimli olması nedeniyle eleştiriyordu. KYB'nin de aynı pozisyonu aldığını söylüyor. Bu nedenle Kürt bölgesindeki kriz gittikçe derinleşiyor. Anlaşmada her ne kadar Kürdistan Bölgesel Yönetimi'ndeki çift idareli sistemin sona erdirilmesi gerektiği ifade edilse de gittikçe KYB ve KDP bölgelerinin ayrışmaya başladığını görüyoruz. Ayrıca, KDP daha korumacı bir hal alacaktır ve kendi hakim olduğu bölgelerde pozisyonu sertleştirecektir."

Bilgay Duman, Goran'ın anlaşma noktasına gelmesinin daha çok KYB'ye yaradığını belirterek, "Çünkü son 10 yıllık süreçte, KDP Kürdistan bölgesinin esas yöneticisi konumuna gelmişti. Bu yapılan anlaşmayla KYB ve profilinin yükselebileceğini düşünüyorum." ifadelerini kullandı.

Metne göre, anlaşmaya 3. partilerin de dahil olabileceğinin altını çizen Duman, bu durumun önümüzdeki dönemde kamplaşmaya doğru gidilmesini beraberinde getireceğini kaydetti.

AA