Deprem Algısı Yanıltıyor: Yamaçlar da En Az Ovalar Kadar Tehlikeli

Konya denince birçok kişinin aklına dümdüz bir ova gelir. Bu da, deprem riski denildiğinde yalnızca alüvyon zeminli bölgelerin tehlikeli olduğu yanılgısını doğurur. Ancak Jeoloji Mühendisleri Odası’nın son yayımladığı "Fay Üzerinde Yaşayan İllerimiz: Konya" başlıklı rapor, bu algıyı kökünden sarsıyor. Rapora göre, Konya’da sadece alüvyon değil, %70 ve üzeri eğime sahip yamaçlar da büyük bir tehlike barındırıyor.

Bu eğimli araziler, deprem anında veya sonrasında heyelan, kaya düşmesi ve yamaç stabilitesinin bozulması gibi ikincil afetlerle ciddi yıkımlara neden olabilir. Üstelik bu bölgelerde yapılaşma, zaman zaman yeterli jeoteknik etüt yapılmadan ilerliyor.

Kent Merkezinin Altında Diri Fay: Sessiz Bir Tehlike

Konya’nın kalbinden geçen aktif fay hattı olan Konya Fay Zonu, Meram ilçesinin güneybatısından başlayıp kent merkezine kadar ulaşıyor. Fay zonu;

• Krom-Magnezit Fabrikası önü,

• Tavusbaba Türbesi çevresi,

• Akyokuş,

• Hocacihan Mahallesi,

• 500 Evler ve Dikmeli güzergahı üzerinden ilerliyor.

Bu fay, 6.5 büyüklüğüne varabilen depremler üretebilecek potansiyele sahip. 2009 yılında kent merkezinde yaşanan 4.5 ve 4.7 büyüklüğündeki depremler, bu hattın sessizliğini bozmuş ilk uyarılar olabilir.

Zemin Büyütmesi ve Sıvılaşma Tehlikesi

Konya kent merkezi büyük ölçüde alüvyon zeminler üzerine inşa edilmiştir. Bu tür zeminler, deprem dalgalarını sönümlemek yerine büyütür. Bu da aynı büyüklükteki bir depremin Konya’da çok daha yıkıcı hissedilmesine yol açar.

Ayrıca zayıf zeminlerde oluşabilecek sıvılaşma, binaların taşıma gücünü kaybetmesine ve yerle bir olmasına neden olabilir. Özellikle kent merkezinin ova kesimlerinde bu risk oldukça yüksek olduğu ortaya çıktı.

Fay Hattı Üzerindeki Mahalleler ve İlçeler

Rapora göre yalnızca kent merkezi değil, Doğanhisar, Akşehir, Ilgın ve Yunak ilçeleri ile bu ilçelere bağlı 26’dan fazla mahalle, doğrudan diri fay zonu üzerine inşa edilmiştir. Bu bölgelerde, büyük bir deprem sırasında yüzey kırığı oluşabilir. Bu, fayın yeryüzünü yırtarak geçtiği, yapıların temelden parçalandığı en tehlikeli senaryolardan biridir.

Yamaç Eğimi Yüksek Bölgeler: Gizli Risk Haritası

Konya’daki birçok yapılaşma alanı, özellikle kent merkezinin batısında ve güneyindeki dağlık kuşaklarda eğimli arazilere yayılmış durumda. Rapor, bu bölgelerdeki %70’ten fazla eğime sahip yamaçların, özellikle depremle birlikte heyelan riski taşıdığını ortaya koyuyor.

Yapılar bu bölgelerde yalnızca sarsıntıdan değil, aynı zamanda kayma ve kopma gibi zemin deformasyonlarından dolayı da zarar görebilir. Bu tehlikeler, çoğu zaman gözle görülmeyen ancak ani ve yıkıcı etkiler yaratan afettir.

Planlar Var, Uygulama Eksik

Konya-Karaman Çevre Düzeni Planı, riskli alanları tanımlamış olsa da bu bilgiler çoğu zaman imar uygulamalarında yeterince dikkate alınmıyor. Plan notlarında özellikle;

• Aktif fay zonları,

• Sıvılaşma riski olan bölgeler,

• Heyelan tehlikesi bulunan yamaçlar,

gibi alanların riskli olduğu açıkça yazsa da, yapılaşma bu sınırların içine doğru genişliyor.

Ne Yapılmalı? Jeoloji Mühendisleri Odası'nın Yol Haritası

Raporda, Konya’nın depreme karşı dirençli bir kent haline gelmesi için yapılması gerekenler net şekilde sıralanıyor:

• Kent genelinde mikrobölgeleme çalışmaları tamamlanmalı,

• Diri fay hatlarının yeri hassas olarak belirlenmeli ve bu alanlar imar dışı bırakılmalı,

• Heyelan riski olan eğimli araziler yapılaşmaya kapatılmalı,

• Deprem Master Planı hazırlanmalı ve tüm planlar bu çerçevede güncellenmeli.

Konya İçin Zaman Daralıyor

Bugün alınmayan önlemler, yarının yıkımı olabilir. Deprem riski, sadece fay hattı üzerinde değil; zeminde, eğimde, yer seçimi ve planlamada da gizlidir. Jeoloji Mühendisleri Odası’nın bu kapsamlı raporu, yerel yönetimlere, planlamacılara ve halka açık bir uyarı niteliği taşıyor: “Hazırlıklı olmazsak, bu sessizlik yıkıcı bir gerçekle bozulacak.” MEMLEKET-ÖZEL HABER

???? Kaynak: TMMOB Jeoloji Mühendisleri Odası – Fay Üzerinde Yaşayan İllerimiz: Konya Raporu (2024)