Derbent ilçesinin, 18.yüzyıla ait Osmanlı belgelerine göre eski adı Tatlarhisarı'dır. Tatlarhisarı Derbent'in kuzeyinde bulunan bir köyün adıdır.
Konya ilçeleri ( Derbent )
18
28 Konya Salnamelerinde 1880 den sonra Derbent'i kayıtlı görüyoruz. Bu tarihte Derbent' te bir medrese bulunduğu rivayet edilmektedir. On sekizinci asırda imparatorluk sınırları içindeki Derbent Teşkilatları bozulmaya başlamıştır.
38 Bu bozulma , Konya Tatlarhisarı Derbent’i için de geçerlidir. Bozulma sonucunda, Tanzimat Devrinde yeni kurulan Zaptiye İdaresine bağlanan Derbent, bundan sonra da sadece “Derbent” ismiyle anılmaya başlanmış, kayıtlara da “DERBENT” olarak geçmiştir.
48 Derbent'te yerleşik bulunan halkın büyük çoğunluğu Tatlarhisarı Köyü'nün devamıdır. 1720 yılında Arkıd-Hanına Akşehir ve Ilgın Kazaları ve köyleri ile birlikte Derbent civarına da 62 hane nakledilmiştir. Bu 62 haneden kaçının Derbent civarına yerleştirildiği tespit edilememiştir. Bölgeye yerleştirilenler: Boz-Ulus Türkmenlerinden Kara-Halilu, Çavuşdurlu ve Bekirli cemaatleri (Aşiretleri) idi.
58 Derbent ,1930 yılında kasaba ve 1990 yılında da ilçe olmuştur. Yüzölçümü 300 km2 olup, bunun yaklaşık 10 km'si sulanabilir vaziyette toplam 156 km2' si tarım arazisidir. Kalan kısım ise yerleşim yerleri ile orman ve mera arazileridir.
68 Derbent; llgın, Doğanhisar, Kadınhanı, Beyşehir, Selçuklu, ve Hüyük ilçeleriyle çevrilidir. Derbent, engebeli bir arazi yapısına sahip olup, Uzundere, Bellikli ve pınarcık yaylalarıyla ilgi çekicidir. Önemli bir akarsuyu yoktur. Pınarlı, Derecik, Çiğdemli, Ardınçlı önemli küçük derelerdir. Derbent Göleti ilçe için önemlidir. Sulu tarım bu gölet ile yapılmaktadır. Damla suyu da içme suyu olarak kullanılmaktadır.
78 İlçemizde karasal iklim hüküm sürer. Yazları sıcak ve kurak, kışları soğuk ve yağışlıdır. En fazla yağış ilkbahar aylarında görülür. Dere boyları oldukça yeşildir. İlçenin önemli olmasını sağlayan en büyük kaynak Derbent Göletidir.
88Derbent arazisi kuzeyden doğuya uzanan Morbel Dağları, doğudan güneye uzanan Aladağ, güneyinde Ablağı ve Dikmen Dağları ile batı ve kuzeyinde yer alan yaylalarla çevrilidir.