LEFKOŞA (AA) - MUHAMMET İKBAL ARSLAN - Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin (BMGK) dün oy birliğiyle aldığı karar ile Kıbrıs'taki BM Barış Gücü (BMBG) Misyonunun görev süresi yeniden uzatılırken, BMBG'nin varlığı ve statüsü tartışılmaya devam ediyor.

Bundan 56 yıl önce konuşlandırılan ve her yıl görev süresi altı aylık sürelerle iki defa uzatılan BMBG'nin Ada'da yarım asrı aşkın süredir var olan çözümsüzlüğün bir parçası haline geldiği ifade ediliyor.

Kıbrıs BMBG, BMGK'nin 4 Mart 1964 tarihli 186 sayılı kararıyla, Kıbrıslı Türkler ile Rumlar arasındaki çatışmaların tekrarlanmasını önleme, düzenin ve hukukun sağlanması ve korunmasına katkıda bulunma ile normal düzene dönmeyi sağlamak amacıyla kuruldu.

BM Genel Sekreterinin İyi Niyet Misyonu (taraflar arasındaki müzakerelere ev sahipliği yapma) ve ateşkesi muhafaza etme mandası ile Ada'da bulunan BMBG, Kıbrıs Barış Harekatı'nın ardından 16 Ağustos 1974'de yürürlüğe giren ateşkesle birlikte çatışma bölgelerini inceleyerek bir ateşkes hattı oluşturdu.

Mevcut askeri durum oluşturularak ateşkes hatlarının arasındaki "Ara Bölge" (Yeşil Hat) olarak adlandırılan, 180 kilometre uzunluğunda ve 346 kilometrekarelik bölge BMBG idaresine girdi.

BMBG Misyonu, kuruşulundan bu yana, Kıbrıs Türk ve Rum toplumlarının temsilcileriyle görüşerek Kıbrıs meselesine dostane bir çözüm bulmak üzere çalışmalar yürütüyor.

BMBG Misyon Şefi (aynı zamanda BM Genel Sekreterinin Kıbrıs Özel Danışmanı), BMBG'nin süresinin uzatılması öncesi misyonun çalışmaları ve Kıbrıs meselesiyle ilgili BMGK'yi bilgilendiriyor.

- Uzatma kararları KKTC ve Türkiye'den tepki alıyor

Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti (KKTC) yönetimi, BMBG'nin görev süresi uzatılırken BM'nin yerleşik uygulamalarına aykırı olarak bu konuda kendilerinin rızasının alınmamasını hatalı bir yaklaşım olarak görüyor ve reddediyor.

KKTC makamları, BMBG'nin uzatma kararlarının ardıdan tepkilerini dile getirerek, bu kararın alınmasında kendi rızalarının alınmamasının adil bir tutum olmadığını ifade ediyor.

Türkiye Cumhuriyeti Dışişleri Bakanlığı da alınan uzatma kararlarına tepki vererek bu süreçte KKTC'nin rızasının bulunmamasının doğru olmadığını belirtiyor.

Dün BMGK'de alınan kararla BMBG'nin süresi bir altı ay daha uzatılırken KKTC Dışişleri Bakanlığından yapılan yazılı açıklamada, "Barış gücü misyonunun bir coğrafyada tesis edilebilmesi için, ihtilafın taraflarının ayrı ayrı rızasının alınmasının şart olduğu, bunun aksi durumunda ise ilgili misyonun tarafsızlığının sorgulanır hale geleceğini çok açık ifadelerle ortaya koymaktadır. Kıbrıs Türk tarafının rızasının alınması çağrısının sürekli olarak yanıtsız bırakılması kabul edilemez." ifadeleri yer aldı.

- KKTC'den "BMBG'nin statüsü değiştirilsin" teklifi

KKTC yönetimi bu konudaki eleştirilerini son yıllarda daha yüksek sesle dile getirerek BMBG'nin statüsünün değiştirilmesi için çalışmalarını sürdürüyor.

Başbakan Yardımcısı ve Dışişleri Bakanı Kudret Özersay, geçen yıl ocak ayında BM yetkilileriyle yaptığı görüşmede, BMBG'nin görev, yetki ve sorumluluklarında değişiklik yapılması talebini iletmişti.

Özersay, BMBG'nin 1964'te görevlendirildiği dönem ile mevcut durum kıyaslandığında askeri bir misyona gerek kalmadığını, zaten geçen süre zarfında da yerine getirdiği görevin ciddi anlamda tartışılabileceğini artık bir sivil misyona dönüştürülebileceğini ifade etmişti.

Bakan Özersay, BMBG'nin gözlem ve raporlama faaliyetlerinin asker olmadan da yapılacağını kaydetmişti.

KKTC Cumhurbaşkanı Mustafa Akıncı da konuyla ilgili bir demecinde BMBG'nin görev tanımlamasının artık yeniden değerlendirilmesi gerektiğini, misyonun görev süresi uzatılırken sadece bir tarafın (Rum) rızası alındığını ve Kıbrıs Türk tarafının da onayının aranması gerektiğini söylemişti.

Akıncı, BMBG'nin buradaki varlığını tümden sorgulamadıklarını kaydederek, esas üzerinde durdukları konunun BMBG'nin Ada'daki statükonun bir parçası haline gelmemesi ve Rum tarafına da bir rahatlık alanı yaratmaması olduğuna dikkati çekmişti.

KKTC Başbakan Ersin Tatar da geçen hafta konuya ilişkin yazılı açıklama yaparak BMBG'nin 1964'te başlayan Kıbrıs’ta barışı koruma faaliyetlerinin bugünün koşullarına uymadığını vurguladı.

Tatar, Ada'daki BMBG'nin varlığının devamı için yeni kararlar alınmasının BM açısından ciddi bir açmaz olduğunu ve Kıbrıs konusunun çözümsüz kalmasının başlıca nedenleri arasında yer aldığını vurguladı.

- Rum tarafı BMBG'nin statüsünün değiştirilmesine karşı

Güney Kıbrıs Rum Yönetimi (GKRY) ise BMBG'nin statüsünün değiştirilmemesi ve var olan pozisyonunun aynen korunması gerektiğini savunuyor.

Eski Rum Hükümet Sözcüsü Prodromos Prodromou, Temmuz 2018'de yaptığı açıklamada, Ada'da Türk askerleri olduğu sürece Kıbrıs hükümetinin BMBG'nin Ada'daki misyonunun devamından yana olduğunu ifade etmişti.

GKRY hükümeti, BMBG'nin süresinin 6 ay daha uzatılması kararından duyduğu memnuniyeti dile getiren bir açıklama yaptı.

- BMBG saldırıları önleyemedi

BMBG, Ada'ya iki toplum arasındaki çatışmaları önlemek için gelmesine rağmen 1964-74 yıllarında Rumların Kıbrıs Türklerine yönelik saldırılarını önleyememesinden dolayı eleştiriliyor.

Bu tarihlerde onbinlerce Kıbrıs Türkü köylerinden göç etmek zorundan kalırken, yüzlercesi hayatını kaybetti. O dönemde Ada'da bulunan BMBG, Kıbrıs Türküne karşı yürütülen bu sistematik saldırıları engelleyememişti.

Öte yandan, BMBG'nin arabuluculuk yaptığı Kıbrıs sorununda yarım asrı aşkın bir süredir somut bir netice alınamaması ve Ada'da kalıcı bir barışın sağlanmaması da BMBG'nin işlevini sorguluyor.

- Yunanistan ve GKRY'den BMBG bütçesine destek

BMBG'nin, askeri unsur olan BM Polisi (UNPOL), Sivil İşler Bölümü ve İdare Bölümlerince yürütülürken, asker dahil toplamda birçok farklı ülkeden yaklaşık bin 1100 personeli bulunuyor.

BMBG'nin yıllık 55 milyon dolara ulaşan bütçesinin üçte birini GKRY karşılıyor. Yunanistan'ın her yıl 6,5 milyon dolar katkıda bulunduğu bütçenin geri kalanı ise BM tarafından karşılanıyor.

Kıbrıs BMBG, dünyanın çeşitli yerlerinde görev yapan BM Barış Güçleri arasında bütçesine ev sahibi ülke (GKRY) tarafından katkı yapılan tek barış gücü olarak da öne çıkıyor.

Türkiye'nin 1974'teki müdahalesinin ardından Ada'da büyük bir çatışma yaşanmamasından dolayı BMBG askerlerinin Kıbrıs görevi "BM'nin tatil görevi" olarak ifade ediliyor.

BMBG askerlerinin, çok yüksek maaşlar aldığı belirtiliyor.

BM Barış Gücü misyonlarının sayısının ve bütçesinin azaltılmasını planlayan ABD, Kıbrıs'taki BM Barış Gücü misyonunda da reform yapılmasını talep etmiş ve misyondaki Barış Gücü askerlerinin sayısının azaltılmasını istemişti.