ANKARA (AA) - YILDIZ NEVİN GÜNDOĞMUŞ - Çevre ve Şehircilik Bakanlığı Müsteşarı Mustafa Öztürk, Türkiye'de ısınmada kalitesiz ve kükürdü yüksek kömür kullanımı nedeniyle her yıl 350 kişinin zehirlenerek hayatını kaybettiğini belirtti.

Öztürk tarafından hazırlanan, "Kömür satın alırken dikkat edilecek hususlar" adlı kitapçıkta, vatandaşlara doğru kömür kullanımı konusunda bilgiler aktarıldı.

Hava kirliliğinin insan yaşamının kalitesini azaltan, sürdürülebilirliğin uygulanmasında engel yaratan önemli bir çevresel sorun olduğuna dikkat çekilen kitapçıkta, dünyada 3 milyar insanın ısınmada kömür ve odun gibi katı yakıt kullandığına işaret edildi.

Kalitesiz soba ve katı yakıt kaynaklı hava kirliliğinin dünyada yılda 4,3 milyon insanın erken ölümüne neden olduğu aktarılan kitapçıkta, Türkiye'de ısınmada kalitesiz ve kükürdü yüksek kömür kullanımı nedeniyle her yıl 350 kişinin zehirlenerek yaşamını yitirdiği kaydedildi.

Kitapçıkta, çevre kirliliğinin önlenmesine katkı sağlanması ve tüketilen kömürden verim alınabilmesi için üzerinde kalori değeri, kül ve kükürt oranı, şişme endeksi, nem oranı, ağırlığı, üretim ve nihai tüketim tarihi, üreticisi, adresi, telefon ve e-posta adresi gibi bilgilerin yazılı olduğu torba kömür alınması tavsiye edildi.

Torbasız satılan kömürlerin "kalitesiz, kalorisi düşük, yandığı zaman asit yağmuru oluşturucu miktarda kükürt içerdiği" belirtilen kitapçıkta, "Açıkta satılan kömürlerin neminin ve külünün yüksek olduğunu unutmayınız.Torbalı kömür satın alırken içerisinden birkaç torbayı seçiniz ve tarttırınız. Ağırlığının doğru olmasına dikkat ediniz. Açıkta kömür satmak ve satın almak yasaktır. Çevrenizde torbasız (açıkta) kömür satın alanları lütfen ilinizdeki İl Çevre ve Şehircilik Müdürlükleri ile belediyelere bildiriniz." uyarılarında bulunuldu.

Isıyı kömürün kütlesinin değil, kalorisinin sağladığı aktarılan kitapçıkta, kalorisi düşük 2 bin kilogram kalitesiz kömür yerine, kalorisi yüksek bin 200 kilogram kömürle ısınmanın mümkün olduğu kaydedildi.

Satışa sunulan yerli kömürün kalorisinin en az kilogram başına 4 bin kalori, ithal kömürün ise 6 bin kalori olması gerektiği bilgisi paylaşılan kitapçıkta, vatandaşlara kömür alırken kalorisini sorgulamaları önerildi.

Nemi yüksek, kalorisi düşük kömürün ucuz dahi olsa "kötü ve pahalı kömür" anlamına geldiği vurgulanan kitapçıkta, satın alınan kömürün nemine de dikkat edilmesi, ithal kömürdeki nem miktarının orijinal bazda maksimum yüzde 10'dan fazla olmaması gerektiği belirtildi.

- "Kömürün boyutu 18-150 milimetre arasında olmalı"

Kömürdeki kül oranının düşük olmasına dikkat edilmesi istenen kitapçıkta, "Kömür satın alırken boyutuna lütfen dikkat ediniz. Kömür boyutu yerli ve ithal kömürde 18-150 milimetre arasında olmalıdır. Kömürün boyutu ızgara aralığından küçükse, kömürler ızgara altına düşer. Böylece kömür yanmadan ızgara arasından küllüğe düşer, yanmayan kömüre fazla bedel ödenmiş olur. Büyük boyutlu kömürler ise doğru olarak işlenmemiş, bünyesinde fazla miktarda kükürt, kül ve nem içeriyor demektir. " ifadelerine yer verildi.

Kükürdü yüksek kömürlere de değinilen kitapçıkta ithal kömürde kükürt miktarı kuru bazda maksimum yüzde 0,9, yerli kömürde ise yine kuru bazda ortalama yüzde 2’yi geçmemesi gerektiği aktarıldı. Kitapçıkta, "Kükürtdioksit havada asit yağmuruna neden olur. Asit yağmuru insanlar, bitkiler ve eşyalar üzerinde ciddi tahribata neden olur. Bu yüzden asit yağmuru ve kükürtdioksit kirliliğini azaltmak istiyorsanız kükürdü düşük, kalorisi yüksek kömür satın alınız." denildi.

- "İhtiyaç oldukça satın alın" uyarısı

Kitapçıkta, mahalli idarelerin dikkat etmesi gerekenler konusunda da şunlar kaydedildi:

"Katı yakıt satış yerleri lisanslı olmalıdır. Hava kirliliğine neden olan kalitesiz yakıt satan yerler denetlenmelidir. Ayrıca ihbar hattı kurulmalıdır. Kömür satış noktalarında denetimler yapılmalı ve kömür numuneleri alınarak limit aşan kömür satanlar hakkında yasal işlem yapılmalıdır. Açıkta kömür satışı yapan yerler ve kullananlar denetlemelidir. Nerelerde açık kömür satıldığı ve kullanıldığı bilinmelidir. Açık kömür satanlar ve kullananlar hakkında çevre kanununa göre yasal işlem yapılmalıdır. Temiz hava hayati önem taşımaktadır. Hava kirliliğinin yoğun olduğu bölgelerde kaliteli kömür ve yakma sistemi kullanıldığı halde hava kirliliği (özellikle PM10 ve PM2.5 kirliliği) devam ediyorsa doğalgaz gibi temiz yakıta geçilmeli, ısınmada doğalgazlı (veya LPG'li) ve bacalı soba ve enerji verimli elektrikli soba kullanımı yaygınlaştırılmalıdır. Ayrıca Türkiye’de ısınma amaçlı kömürler ancak üstten tutuşturmalı soba ve kazanlarda kullanılabilir. Piyasadaki sobalar ve kazanlar, üstten tutuşturmalı olmalıdır. Vatandaş bu konuda uyarılmalıdır. Üstten tutuşturmalı sobalarda yanma esnasında kor üzerine taze kömür beslemesi kesinlikle yapılmamalıdır. "

Kitapçıkta, ayrıca vatandaşlara "İhtiyacınız oldukça kömür satın alınız. Evinizi kömür deposu haline getirmeyiniz." tavsiyesinde bulunuldu.

AA