ANKARA (AA) - ŞENAY ÖKSÜZ/GÜLBAHAR SAYIM - Afrika kıtasının en küçük ülkesi Gambiya'da, dünya ülkelerinin yakından takip ettiği tarihi bir süreç yaşanıyor.

Eski Devlet Başkanı Yahya Jammeh'in kaybettiği ve aralık ayında düzenlenen seçimle başlayan, Batı Afrika Devletleri Ekonomik Topluluğunun (ECOWAS) devreye girmesiyle devam eden siyasi krizin ardından gözler, eski İngiliz sömürgesi Gambiya ya da resmi adıyla Gambiya İslam Cumhuriyeti'ne çevrildi.

Gambiya Nehri kıyısındaki ülkenin 1,5 milyonluk nüfusunun yüzde 90'ını Müslümanlar oluşturuyor.

Kendisinden 20 kat büyük komşusu Senegal'le çevrili Gambiya, dünya üzerindeki devletlerle kıyaslandığında ilginç sınır hattıyla dikkati çekiyor.

Tarih kaynaklarına göre, bölgeyi işgale gelen İngilizler, Gambiya Nehri'nin gemiyle ilerleyebildikleri bölgelerinde gemilerinden attıkları topların gittiği en son mesafeyi sınır hattı olarak belirledi.

- Gambiya'yı 22 yıl yönetti

Jammeh, başkent Banjul'da lise eğitimini tamamladıktan sonra 1984'te Gambiya Ulusal Jandarmasına katıldı. 1989'dan itibaren Devlet Başkanı Dawda Jawara'nın koruma birliğinde yer alan ve 1994'te teğmen rütbesi taşırken bir grup askerle devlet başkanı Jawara'ya darbe gerçekleştirerek 29 yaşında iktidarı ele geçiren Jammeh, 1996'da ordudan emekli oldu.

Yahya Jammeh aynı yıl kurduğu Vatansever Kalkınma ve Yeniden Uyarlanma İçin İttifak Partisi ile girdiği seçimlerden galibiyetle ayrılarak devlet başkanlığını bu kez seçimle elde etti.

- Jammeh'in tartışılan kararları

Jammeh, son yıllarda aldığı karar ve açıklamalarıyla da dikkati çekti.

Aralık 2015'te ülkesinin bundan sonra İslam Devleti olduğunu ilan eden Jammeh, Gambiya'daki Hristiyanların dini ibadetlerini yerine getirmeyi sürdürebileceğini açıkladı.

Jammeh ayrıca bu değişikliğin ülkedeki kadınların giyimlerine kısıtlama getirilmek için kullanılmasına izin vermeyeceğini de duyurdu.

Bir süre sonra Ramazan Bayramı vesilesiyle yaptığı konuşmada, Gambiya'da çocuk yaşta evliliklerin yasaklandığını, bu uygulamaya çok ağır cezalar vereceğini ifade eden Jammeh, 18 yaşından küçüklerle evlenen erkeklerin en az 20 yıl hapis cezasına çarptırılacağını, kızların ailelerinin de 21 yıl hapis cezasıyla karşı karşıya kalacağını belirtti.

- Gambiya'nın yeni Devlet Başkanı Barrow oldu

Jammeh'in karşısına Aralık 2016'da düzenlenen devlet başkanı seçiminde en büyük rakip olarak Adama Barrow çıktı. Gambiya'nın batısındaki Mankamang Kunda bölgesinde 1965'te doğan Barrow, siyasete, Jammeh karşıtı Birleşik Demokratik Partisinde (UDP) 1996'da başladı.

Eğitim için 2003'te İngiltere'ye giden ve bir süre sonra ülkesine dönen Barrow'un siyasi hayatı, UDP Başkanı Ousseynou Darboe'nin tutuklanmasıyla değişti. UDP'liler tarihlerinde ilk defa diğer muhalefet partileriyle ittifak talebinde bulundu. Oluşturulan koalisyon devlet başkanı seçiminde yarışacak ortak adayın Barrow olduğunu duyurdu.

Barrow, seçimin galibi olurken Jammeh uzun yıllar koruduğu iktidarını kaybetti.

- Darbeyle geldi seçimle gitti

Ülkeyi uluslararası arenanın gündemine taşıyan gelişme ise seçimin ardından ilk etapta yenilgisini kabul eden Jammeh'in, daha sonra Gambiya Yüksek Mahkemesine itiraz kararı alması ve iktidarı bırakma çağrılarına uymaması oldu.

Görevi, Barrow'a 19 Ocak'ta devretmesi gerekirken bunu reddederek ülkede 90 günlük olağanüstü hal (OHAL) ilan eden Jammeh, OHAL'in anayasal bir krizi ve iktidar boşluğunu önleyeceğini savundu.

Bu gelişmelerin ardından ECOWAS başta olmak üzere uluslararası toplum, görevi devretmesi için Jammeh'e defalarca çağrıda bulundu.

Yetkililer, Jammeh'in ülkede daha fazla kalmasına müsade edilmeyeceğini ve sürgüne gönderilebileceğini duyurdu.

Jammeh'in çağrıları cevapsız bırakmasıyla ECOWAS, Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyinin de onayıyla Gambiya topraklarında askeri müdahale başlattı.

Ardından Jammeh, bir ulusal yayında yaptığı açıklamada, hiç kimsenin ülkedeki siyasi krizi çözmek için ölmek zorunda olmadığına inandığını söyleyerek istifayı kabul ettiğini belirtti.

Jammeh, "Bizlerin ve bizden öncekilerin ulus için feda ettiği sayısız kurbanlar neticesinde, Gambiya kendi geleceğini ve kaderini tayin etme konusundaki arzusunu teyit etti. Bu yolu daima hayatım pahasına dahi olsa savunmaya hazırım." ifadesini kullandı.

BM'ye göre, Gambiya ordu ve polis yetkilileri, siyasi kriz nedeniyle Senegal'e kaçan 45 bin Gambiyalıya ülkeye geri dönün çağrısında bulundu.

- Senegal süreçte neden ön planda?

Çok sayıda etnik grubun bir arada yaşadığı Gambiya, tek sınır komşusu Senegal ile 1981'deki darbe girişiminin ardından yakınlaştı. Dönemin Devlet Başkanı Jawara'nın yurt dışında bulunduğu sırada ülkede gerçekleştirilmeye çalışılan darbe, Senegal ordusunun da yardımıyla sonlandırıldı.

Darbenin de etkisiyle Gambiya ve Senegal 12 Aralık 1981'de imzaladıkları anlaşmayla "askeri alanda, para biriminde ve ekonomi alanında" birlikte hareket etme kararı aldı.

"Senegambiya Konfederasyonu" olarak adlandırılan bu yeni oluşum, 1 Şubat 1982-30 Eylül 1989 tarihlerinde sürdü.

Bu süreç, Senegal'in sıklıkla dile getirdiği tek ülke çatısı altında birleşme talebi sonucu Gambiya'nın birlikten çekilmesiyle sonlandı.

Bazı uzmanlar Senegal'in, Gambiya'ya yapılan askeri müdahalede önemli rol almasını, komşuluk ilişkileri ve söz konusu anlaşmayla ilişkilendirirken kimi uzmanlar ise iki ülke arasındaki ilişkilerin uzun süredir gergin olduğunu savunuyor.

Ayrıca öne sürülen gerilimin, 1982'de başlayan, Senegal'in güneyinde Gambiya sınırındaki, ülkenin en verimli topraklarına sahip Kazamans bölgesindeki Jammeh yanlısı ayrılıkçı gruplarla ordu birlikleri arasında çıkan çatışmalardan da kaynaklandığı iddia ediliyor.

AA