VİYANA (AA) - AŞKIN KIYAĞAN - Avusturya Arşidükü Franz Ferdinand’ın bugünkü Bosna Hersek’in Saraybosna kentine yaptığı ziyarette Sırp milliyetçi Gavrilo Princip tarafından öldürülmesi, 20. yüzyılın en büyük felaketlerinden biri kabul edilen 1. Dünya Savaşı'nın başlamasına neden oldu.

Osmanlı’dan 1878 Berlin Kongresi ile ayrılarak bağımsızlıklarını kazanan Sırplar, güney Balkanlar'da Karadağ ve Bosna Hersek’in de içinde yer aldığı Sırp, Hırvat ve Sloven Krallığı kurma emelini güdüyordu.

Osmanlı Devleti'nin Balkanlar'daki son unsuru Bosna Hersek'i 1909'da ilhak eden Avusturya-Macaristan İmparatorluğu ile Sırp Krallığı arasındaki ilişkiler gerildi.

Güney Balkan ülkelerinde yasa dışı faaliyetler yürüten Sırp milliyetçisi "Siyah el" adlı oluşum, Bosna Hersek'in Avusturya-Macaristan İmparatorluğu'ndan kopartılarak, büyük Sırbistan'ın kurulmasını savunuyordu.

- Ferdinand suikasti

Avusturya-Macaristan İmparatoru Franz Joseph I. tarafından bütün silahlı kuvvetlerin denetiminden sorumlu müfettiş olarak görevlendirilen Ferdinand, 27 Haziran 1914'te imparatorluğun Bosna'daki birliklerini denetlemek üzere bu ülkeye gitti.

Ziyaret kapsamında Saraybosna'da bir törene katılmak üzere yola çıkan Ferdinand ve eşi, 28 Haziran 1914'te 19 yaşındaki lise öğrencisi Princip tarafından düzenlenen suikastle öldürüldü.

Suikasten 4 yıl sonra hapsedildiği hücrede kemik vereminden hayını kaybeden Princip'in saldırısı eski Avrupa için sonun başlangıcı oldu.

Veliaht Ferdinand'ın ölümünün ardından Avusturya, Sırbistan Krallığı’na 23 Temmuz 1914'te kabul edilmesi zor şartlar içeren bir ültimatom verdi.

- Avrupa merkezli küresel savaş

İmparator Joseph, ültimatom şartlarını kabul etmeyen Sırbistan'a 28 Temmuz 1914'te savaş ilan etti. Savaş öncesi çeşitli ittifaklar oluşturan ülkeler, olası bir dünya savaşı hazırlığı içerisindeydi. Avusturya’nın Sırbistan’a savaş ilanıyla Avrupa’da başlayan savaş Osmanlı İmparatorluğu, Almanya, Rusya, Fransa, İngiltere ve ABD’nin de katılmasıyla küresel bir boyut kazandı.

Savaşın gerekçesi olarak her ne kadar Avusturya-Macaristan Veliahdı'nın öldürülmesi gösterilmişse de asıl neden olarak Almanya’nın genişleme politikalarının yanı sıra Avusturya ve Osmanlı Devleti'nin topraklarını koruma gayesi yatıyordu.

- Franz Ferdinand kimdir?

Asıl adı Franz Ferdinand von Österreich-Este olan Arşidük 18 Aralık 1863'te Avusturya’nın Graz kentinde dünyaya geldi.

Çocukluğunun büyük bir kısmını Aşağı Avusturya eyaletindeki Artstetten Sarayı'nda geçiren Ferdinand, özel eğitmenlerden tarih ve hukuk dersleri aldı. Daha sonra askeri eğitim gören Ferdinand ordunun çeşitli kademelerinde görevler üstlendi.

Verem hastalığı nedeniyle ordudaki görevlerinden ayrılmak zorunda kalan Prens'in 1900'de Çekya'nın soylu ailelerinden Düşes Sophie Chotek ile yaptığı evlilik, amcası İmparator Franz Joseph ve haneden üyelerinin tepkisine neden oldu.

Avcılığa düşkünlüğü ile tanınan Ferdinand, İmparator Joseph’in emriyle bütün silahlı kuvvetlerin genel müfettişliği görevine getirildi.

İmparatorluğun Bosna Hersek’teki birliklerini denetlemek üzere bu ülkeye yaptığı ziyaret sırasında eşiyle uğradığı silahlı saldırı sonucu 28 Haziran1914’te öldü.

AA