CEZAYİR (AA) - ABDURRAZZAK BOULKEMH/ENES CANLI - Cezayir Cumhurbaşkanı Abdulmecid Tebbun, dünyayı ve ülkesini etkisi altına alan yeni tip koronavirüs (Kovid-19) salgını nedeniyle, merkezine anayasa değişikliğini koyduğu siyasi programını henüz başında dondurmak zorunda kaldı.

Cezayir'de kitlesel protestoların tetiklediği ve yıl boyunca köklü değişimlere yol açan olayların ardından Aralık 2019'daki cumhurbaşkanı seçimlerinde, adayların tamamı için anayasa değişikliği ortak vaat olarak öne çıktı.

Protesto yürüyüşlerinin gölgesindeki seçimlerin ardından aralık ayında göreve gelen Tebbun, göreve geldiği ilk konuşmasında anayasa değişikliğinin merkezinde olduğu bir siyasi reform vaadinde bulundu.

Protestolar ve ordunun uyarılarıyla görevi bırakmak zorunda kalan Cezayir'in 20 yıllık yöneticisi Abdulaziz Buteflika'nın halefi olarak seçilen Tebbun, vakit kaybetmeden kolları sıvadı. Anayasa değişikliğine ilişkin taslağı hazırlamak üzere 15 hukuk uzmanından oluşan bir komiteyi görevlendirmek Tebbun'un ilk icraatleri arasında yer aldı.

Anayasa değişikliğiyle, "insan haklarını ilerletme, yolsuzlukla mücadele mekanizmalarını güçlendirme, kuvvetler ayrılığını tahkim ederek otoriterleşmeyi önleme, yargıyı güçlendirme, yurttaş haklarını genişletme ve Yüksek Seçim Komisyonu’nu anayasal hale getirmenin" hedeflendiği aktarıldı.

Cumhurbaşkanlığından salı günü yapılan yazılı açıklamaya göre, Cumhurbaşkanı, Anayasa Uzmanlar Komitesi Başkanı Ahmed Araba'nın sunduğu anayasa değişikliğine ilişkin taslak metni teslim aldı.

Taslak metinde yer alan değişikliklere ilişkin herhangi bir detayın yer almadığı açıklamada, daha önceden planlandığı gibi taslak metnin sivil toplum ve kamuoyuyla paylaşılarak tartışılmaya açılmasının salgın nedeniyle ertelendiği duyuruldu.

Açıklamada, "Ülkemizi etkisi altına alan Kovid-19 salgınının etkileri göz önüne alınarak, bu belgenin ulusal kanaat önderleri, siyasi parti liderleri, sendikalar, sivil toplum kuruluşları ve basına sunulması ertelenmiştir." ifadeleri yer aldı.

- Kovid-19, siyasi reform programını rafa kaldırdı

Tebbun, daha önceki açıklamalarında, kamuoyundaki tartışmanın ardından, uzmanlar komitesinin hazırladığı taslak metninde son değişikliklerin yapılacağını ve anayasa taslağının mecliste oylanacağını ardından da haziran gibi halkoyuna sunulmasının planlandığını paylaşmıştı.

Yerel basında yer alan haberlere göre, anayasa referandumundan sonra seçim kanununda ilgili değişikliklerin yapılması hedefleniyordu.

Parlamentonun iki kanadını lağvederek ülkeyi yeni anayasanın uygulamaya geçeceği bir erken seçime götürmeyi amaçladığı belirtilen Tebbun, salgın nedeniyle tüm bu değişimin henüz ilk aşaması olan anayasa değişikliği dolayısıyla da siyasi programını askıya almak zorunda kaldı.

Cezayir'de önceki anayasa değişiklikleri Buteflika'nın üçüncü dönem cumhurbaşkanı olmasının önünü açmak için 2009'da daha sonra da cumhurbaşkanının yetkilerinin genişletilmesi için 2014'te yapılmıştı.

Bu değişiklikler, cumhurbaşkanına yürütme ve yargıda geniş yetkiler tanımasıyla muhalifler tarafından sıkça eleştirilmiş, sistemdeki tıkanıklıkların gerekçeleri arasında gösterilmişti.

Buteflika döneminde göreve gelen meclisin de aralarında olduğu siyasi elitin değişmesi, ülkede geçen yıl boyunca yaşanan baş döndürücü dönüşüme öncülük eden sokak hareketinin talepleri arasında yer almıştı.

- Salgın kitlesel protestoları durdurdu

Cezayir, Şubat 2019'da Buteflika'nın kötü giden sağlığına rağmen cumhurbaşkanı seçimlerinde beşinci döneme aday olması üzerine kitlesel protestolara sahne oldu.

Binlerce kişinin katıldığı gösteriler giderek ivme kazandı ve ordunun da müdahalesiyle Buteflika'yı koltuğundan etti.

Buteflika'nın istifasına rağmen gösteriler, "yolsuzluğa bulaşanlardan hesap sorulması, Buteflika'nın yakın çevresinin görevden uzaklaştırılması ve sistemde köklü değişiklikler" talepleriyle devam etti.

Bu süreçte eski başbakanlar ve ülkenin en zengin iş adamlarına uzanan çok sayıda yolsuzluk soruşturması açıldı, eski dönemin nüfuzlu isimleri hızla gözaltına alınmaya başladı.

Ancak yolsuzluk operasyonları Cezayir sokağındaki gösterileri yatıştırmadı. Gösterilere katılan birçok kişi, yolsuzlukla mücadele operasyonlarını, "ordunun Buteflika ekibini tasfiyesi" biçiminde değerlendirdi.

Sokaktan yükselen itirazlara rağmen yıl sonunda ordunun ısrarıyla cumhurbaşkanı seçimleri tamamlandı. Ordu ve yönetim, cumhurbaşkanı seçimlerini yeni bir dönemin kapısı şeklinde niteleyerek gösterilerin sonlanması çağrısı yaptı.

Buna karşın her hafta cuma günü binlerce kişinin katılımıyla gerçekleşen kitlesel halk yürüyüşlerine ara verilmedi.

Cezayir'de son bir yılda ülke siyasetinde belirliyici hale gelen kitlesel protestolar da salgın gerekçesiyle yasaklandı. Geçen haftadan itibaren gösteriler durdu.

Protestolara öncülük eden aktivistler, sivil toplum kuruluşları, sosyal medya paylaşımlarında salgın nedeniyle “rejimle bir ateşkese girdiklerini, yürüyüşleri durdurduklarını ancak kalıcı reform taleplerinin devam ettiğini” vurguladı.

- Kovid-19 nedeniyle 26 kişi öldü

Ülkede Kovid-19 salgınında hayatını kaybedenlerin sayısı 26'ya yükselirken, vaka sayısı 409 oldu.

Salgının ülkenin 48 bölgesinden 39'una yayıldığı, vakaların yaklaşık yarısının salgının merkez üssü haline gelen El-Buleyde vilayetinde tespit edildiği belirtildi.

Salgınla mücadele için Buleyde vilayetinde karantina uygulaması başlatırken başkentin de aralarında olduğu 10 vilayette 19.00-07.00 arasında sokağa çıkma yasağı getirildi.

Bunun yanı sıra, ülke genelinde her türlü protesto, yürüyüş, siyasi kültürel faaliyetler, spor müsabakaları yasaklandı, yeme-içme mekanları kapatıldı.