LONDRA (AA) - ASLI ARAL - Kuzey İrlanda'da İngiltere yanlısı Protestan birlikçiler ile İrlanda yanlısı ayrılıkçı Katolik Cumhuriyetçilerin ortaklığındaki bölgesel hükümette yaşanan siyasi kriz, şiddete dönüşebileceği gerekçesiyle İngiliz hükümetini endişelendiriyor.

İngiltere Başbakanlık kaynakları, Kuzey İrlanda bölgesel hükümetinin başbakan yardımcısı, ayrılıkçı Martin McGuinness'in bu haftaki istifasıyla birlikte yaşanan siyasi belirsizliğin yakından takip edildiğini bildirirken, siyasi krizin şiddete dönüşme olasılığından endişe duyduğunu gizlemiyor.

"Zor elde edilmiş barışın ve istikrarın kaybedilmemesi gerektiği" vurgusunu yapan kaynaklar, "Kuzey İrlanda halkının istikrarlı bir geleceğe sahip olması için ellerinden geleni yapacaklarını" vurguluyor.

İngiltere Başbakanı Theresa May de, Kuzey İrlanda'daki mevcut krizin barışı riske atmaması gerektiğini bildiriyor. May önceki gün parlamentoda yapıtğı açıklamada, Kuzey İrlanda'daki siyasi istikrarsızlığın mezhep kaynaklı şiddete yıllar önce son veren barışı baltalamaması gerektiğini söyleyerek, "Kuzey İrlanda'daki ilerleme zor kazanılmıştır ve bunu riske atmamalıyız." dedi.

Hükümet, siyasi krizin şiddete dönüşmesini önlemek amacıyla Kuzey İrlandalı ve İrlandalı siyasetçilerle görüşmeler yapıyor. İngiltere Başbakanı May önceki gün İrlandalı mevkidaşı Enda Kenny ile görüşürken, krizi yakından takip eden İngiliz hükümetinin Kuzey İrlanda Bakanı James Brokenshire da, yaptığı görüşmeler sonucu McGuinness'in istifasının erken seçimi beraberinde getirme ihtimalinin yüksek olduğunun görüldüğünü söylüyor.

- Yetki 20 yıl sonra Londra'da olacak

Kuzey İrlanda bölgesel hükümetinin başbakan yardımcısı ve ayrılıkçı Cumhuriyetçi Sinn Fein Partisinin üyesi Martin McGuinness, bu hafta başında kamu finansmanına ilişkin suçlamaları dikkate almayan Kuzey İrlanda bölgesel yönetiminin Başbakanı ve birlik yanlısı Demokratik Birlik Partisi'nin (DUP) lideri Arlene Foster'a tepki olarak istifa etmişti.

McGuinness'in istifası, birlikçilerin ve ayrılıkçıların ortaklığındaki bölgesel hükümetin düşmesine neden oldu.

Arlene Foster kamu finansmanında hatalı uygulamaları olduğu yönündeki iddialar nedeniyle son dönemde artan bir şekilde istifa baskısı altındaydı. Ancak bölgesel hükümetin başbakanı geçen hafta verdiği bir röportajda istifa etmeyeceğini açıklamıştı. İrlanda Cumhuriyetçi Ordusu'nun (IRA) eski liderlerinden McGuinness de, Foster'ın istifa etmesini istiyordu.

Hükümette yer alan McGuinness'in üyesi olduğu Cumhuriyetçi Sinn Fein Partisi bir hafta içerisinde yeni bir isim açıklamazsa, yeni Kuzey İrlanda bölgesel yönetimini belirlemek üzere yapılacak erken seçimin tarihine Birleşik Krallık'ın Kuzey İrlanda Bakanı James Brokenshire karar verecek.

Böylece, Kuzey İrlanda barış sürecini başlatan 1998 tarihli "Hayırlı Cuma Anlaşması"nın imzalanmasından bu yana ilk kez, Londra yönetimi doğrudan kontrolü üstlenecek ve yetki Birleşik Krallık'ın Kuzey İrlanda Bakanında olacak. Kuzey İrlanda Bakanı Brokenshire'ın bu süreçte erken seçim tarihini belirlemesi bekleniyor.

- Brexit'i etkiler mi?

İngiliz hükümeti, mart sonunda Brüksel ile resmen başlayacak "Brexit" görüşmelerine Kuzey İrlanda'daki siyasi krizin etkisini ise şimdilik ihtimal dışı görüyor.

İskoçya ve Kuzey İrlanda bölgesel yönetimleriyle Brexit sürecini dayanışma içinde yürüteceği sözünü veren Londra yönetimi, Kuzey İrlanda'daki olası erken seçimin Brexit görüşmelerinin başlatılmasını ertelemeyeceğini bildiriyor.

Başbakanlık kaynakları, "Kuzey İrlanda'nın Brexit'e ilişkin görüşlerinin halihazırda bilindiğini" vurguluyor. İngiltere, İskoçya, Kuzey İrlanda ve Galler'den oluşan Birleşik Krallık'ta geçen yıl yapılan AB referandumunda, Kuzey İrlanda halkının yüzde 55,8'i ülke genelinin aksine AB'de kalınmasından yana oy kullanmıştı.

- Gerginlikler kimi zaman yaşanıyor

Kuzey İrlanda’da barış süreci, İngiltere ile İrlanda arasında 10 Nisan 1998'de imzalanan "Hayırlı Cuma (Good Friday) Anlaşması"yla başladı. Anlaşmayla Kuzey İrlanda'ya yetki devriyle birlikte birçok sivil ve kültürel hak da tanındı.

"Hayırlı Cuma Anlaşması"nın ardından 2005 yılında silahların sustuğu Kuzey İrlanda'da, ayrılıkçı Cumhuriyetçiler ve İngiltere ile birlik yanlıları hükümet ortakları olarak ülkeyi birlikte yönetiyor.

Ancak Kuzey İrlanda'da hala kimi zaman gerginlikler yaşanıyor. Ülkede geçen yıl işlenen cinayetler, IRA'nın varlığının devam edip etmediği tartışmalarına neden olmuştu. Protestanların her yıl yaptıkları ve Katoliklerin mahallerinden geçtikleri yürüyüşler ile bazı resmi binalara asılı olan Birleşik Krallık bayrakları da kimi zaman gerginliklere ve olaylara neden oluyor.

Sorunun tarihsel kökeni, 1600’lü yıllara dayanıyor. İngiliz ve İskoç yerleşimcilerin İrlanda adasına gelmesi ve Katolik İrlanda halkını yönetimleri altına almaya başlamalarına Katolik İrlandalılar tepki gösteriyor.

1916 yılında İrlanda'nın başkenti Dublin’de kurulan IRA’nın silahlı mücadelesi sonucu 1922’de adanın güneyinde bağımsız İrlanda Cumhuriyeti kuruluyor. Adanın kuzeyiyse İngiltere yönetimine bağlı kalıyor. 1960’lı yıllarda Kuzey’de yaşayan Katolik İrlandalılar İngiltere’den ayrılıp birleşik bir İrlanda devleti kurmak amacıyla IRA’yı yeniden canlandırıyor.

IRA, Katolik İrlandalılar arasında örgütlenirken, İngiltere ile birlik yanlısı Protestanlar arasında "Gönüllü Ulster Güçleri" adlı paramiliter bir grup ortaya çıkıyor. Böylece Katolik İrlandalılar ve IRA ile Protestan İrlandalılar, "Gönüllü Ulster Güçleri" ve İngiliz güçlerinin karşı karşıya geldiği kanlı bir çatışma sürecine giriliyor.

AA