TAHRAN (AA) - MUHAMMET KURŞUN - İran'daki çeşitli siyasi gruplardan milletvekilleri, Almanya, Fransa ve İngiltere'nin Tahran yönetimi ile ticareti devam ettirmek amacıyla kurdukları ortak ödeme mekanizmasına temkinli yaklaşıyor.

INSTEX adlı ödeme mekanizmasını AA muhabirine değerlendiren milletvekilleri, sistemi ilk adım olarak genelde olumlu bulsalar da esasen uygulamanın nasıl işleyeceğini görmeleri gerektiğini belirtiyor.

İran'ın muhafazakar milletvekillerinden, İran-Türkiye Parlamentolararası Dostluk Grubu Başkanlığını da yürüten Ahmet Ali Rıza Beygi, ABD'nin çekilmesinden sonra nükleer anlaşmanın sağladığı yararların İran için en aza indiğini söyledi.

Beygi, "INSTEX, bizim için avantajlı şartlar oluşturmaktan çok uzak. Bu kanal, ABD'nin nükleer anlaşmadan çıkmasından sonra Batılıların verdiği sözlerin en asgari düzeyde yerine getirilmesidir." dedi.

Kurulan mekanizmanın eksikliklerine işaret eden Beygi, "Bu mekanizma da bize herhangi bir özellik katmıyor. Üzerimizdeki ekonomik baskının çok ağır olması nedeniyle bu mekanizmanın bizim için faydalı yönü çok az." ifadelerini kullandı.

- "INSTEX mekanizması nükleer anlaşma kapsamında uygulanmalıdır"

Meclisteki aşırı muhafazakar kanadın sözcüsü Hüseyin Nakevi Hüseyni de Avrupalıların yaşanan birçok sorun ve karmaşadan sonra mali mekanizmayı kurarak verdikleri sözlere ilişkin ilk kez somut bir adım attıklarını dile getirdi.

Mekanizmanın kurulmasını olumlu olarak değerlendiren Hüseyni, bununla birlikte uygulamanın şekli, sınırlamalar ve pratikteki şartların meselenin özünü teşkil edeceğini ve sürecin nükleer anlaşma çerçevesinde ilerlemesi gerektiğini savundu.

Avrupa Birliği (AB) ülkelerinin INSTEX için nükleer anlaşma kapsamında olmayan yeni şartlar öne sürmemesi gerektiğini ifade eden Hüseyni, "Almanya, Fransa ve İngiltere Dışişleri Bakanlarının açıklamaları yeni şartların icat edildiğini gösteriyor ki bunlar nükleer anlaşmada olmayan mevzular. Balistik füze denemesi konusunun nükleer anlaşmayla alakası yok. INSTEX mekanizması nükleer anlaşma kapsamında uygulanmalıdır." diye konuştu.

INSTEX'teki sınırlamaların da nükleer anlaşmaya göre düzenlenmesinin önemine dikkati çeken Hüseyni, "Avrupalılar ilaç ve gıda konusunda kullanılacağını söylüyor, ancak nükleer anlaşma bu alanlarda herhangi bir kısıtlama oluşturmadı, anlaşmaya göre tüm alanlarda çalışmalar yapılabilmelidir. Yani nükleer anlaşmaya göre hiçbir sınırlama ya da kısıtlama yoktur." değerlendirmesinde bulundu.

- "AB ülkeleri, ABD'nin ikinci yaptırımlarının korkusundan bizimle çalışmıyor"

Kara para aklamanın engellenmesi ve terörün finansmanıyla mücadele için kurulan Mali Eylem Görev Gücü (FATF) ve Terörizmin Finansmanıyla Mücadele Konvansiyonu (CFT) üyeliği yasa tasarısına karşı olduğunu hatırlatan Hüseyni, şöyle konuştu:

"İran, FATF yasasını onaylasa da onaylamasa da ABD yaptırımlarında herhangi bir değişiklik meydana gelmeyecektir. Avrupalıların da iş birliğinden kaçınması CFT ve FATF yasasının kabul edilmeyişinden kaynaklı değildir. AB ülkeleri, ABD'nin ikinci yaptırımlarının korkusundan bizimle çalışmıyor. AB ülkeleri için yaptırımlar önceliklidir, o yüzden İran da elini kolunu bağlayacak CFT'ye üye olmamalıdır."

İranlı muhafazakar milletvekili, nükleer anlaşmada da vaatler sıralandığını, ancak anlaşmanın kendileri için yarar sağlamadığını, aksine verilen sözlerin İran için yeni külfetler oluşturduğunu savundu.

Hüseyni, "Yaptırımları delmek ve ambargo duvarını yıkmak için üye olmayı düşündüğümüz FATF sadece elimizi kolumuzu bağlayacaktır. Çünkü nükleer anlaşmada olduğu gibi sözler verilecek ancak gerçekleştirilmeyecek." diye konuştu.

- "AB ülkelerinin ABD'ye ne kadar direneceğini bekleyip görmek lazım"

Reformistlere yakınlığıyla bilinen Ulusal Güvenlik ve Dış Politika Komisyonu üyesi Murtaza Safari ise INSTEX'in Avrupalıların verdiği sözler çerçevesinde İran ile ticareti devam ettirebilmek amacıyla, özellikle de bankacılık ve para transferi için oluşturulduğunu belirtti.

ABD'nin inisiyatif alan ülkelere çok baskı yaptığını ileri süren Safari, Washington yönetiminin bunun gerçekleşmemesi için yoğun çaba gösterdiğini ve muhataplara yönelik baskılara devam ettiğini dile getirdi.

Safari, "AB ülkelerinin ABD'ye ne kadar direneceğini ve mekanizmanın uygulamada nasıl bir sonuç vereceğini bekleyip görmek lazım. Pratikte uygulanmaya başlayınca ve ABD'nin yaptırım ile baskılarına karşı sonuç verirse o zaman faydalı mı değil mi konusunda değerlendirmede bulunabiliriz." dedi.

Mali kanalın Avrupalıların verdiği sözlerin bir başlangıcı olduğunu ifade eden Safari, INSTEX'in FATF üyeliğiyle ilişkisine dair de şu değerlendirmede bulundu:

"FATF, profesyonel bankacılık ile ilgilidir ve kendine has şartları vardır. Uluslararası anlamda bankacılık faaliyetleri yürütmek isteyen ülkelerin belirlenen standartlara uyulmasını zorunlu kılan bir sistem. O yüzden FATF meselesi INSTEX mekanizmasından çok farklı ve ikisinin birbiriyle alakası yok."