İSTANBUL (AA) - Anayasa Mahkemesi Üyesi Hasan Tahsin Gökcan, Anaysa Mahkemesi'ne yapılan bireysel başvuruya ilişkin 4 yıllık verileri paylaşarak, "23 Eylül 2013'ten bugüne toplam başvuru sayısı 112 bin 14'tür. Bu rakamın 40 bini aşkın kısmı son bir ayda gelen güncel başvurulardır. Karar verilen başvuru sayısı 44 bin 580, mevcut başvuru ise 67 bin 434'tür. İhlal kararı verilen başvuru sayısı ise bin 295'tir." dedi.

Uluslararası İstanbul Hukuk Kongresi kapsamında, başkanlığını Hakimler ve Savcılar Yüksek Kurulu (HSYK) Başkanvekili ve 2. Daire Başkanı Mehmet Yılmaz'ın yaptığı "Anayasa yargısı ve bireysel başvuru hakkı" konulu oturum düzenlendi.

Burada konuşan Anaysa Mahkemesi Üyesi Gökcan, Tükriye'de 2010'daki yasal değişiklikle bireysel başvuru yolunun hukuk sistemine kazandırıldığını ancak bireysel başvuru hükümlerinin 23 Eylül 2012'den itibaren yürürlüğe girdiğini söyledi.

Anayasa Mahkemesi'nin, bu tarihten itibaren kesinleşen nihai işlem ve kararlar aleyhine yapılan başvuruları incelediğini ifade eden Gökcan, yasama işlemleri, düzenleyici idari işlemler ve Anaysa Mahkemesi kararları gibi bazı işlem ve kararların bireysel başvuruya kapalı olduğunu anlattı.

Gökcan, mahkemenin temel hakların korunmasında asli yetkiye sahip olan adli ve idari yollar karşısında bireysel başvuru denetimini yaparken salt hukuka aykırılık denetimi değil, anayasal bir hak ihlali olup olmadığı denetimini yaptığını kaydetti.

Anayasa Mahkemesi'ne başvurabilmek için iç hukuktaki etkili yolların tüketilmesi ve başvurunun 30 gün içinde yapılması gerektiğini vurgulayan Gökcan, komisyonun yaptığı ön incelemede kabul edilebilir görülen başvurunun ilgili bölüme aktarılıp burada ele alındığını anlattı.

- "33 milyon lira maddi ve manevi tazminata hükmedildi"

Anayasa Mahkemesi Üyesi Gökcan, 24 Eylül 2012 ile 13 Ekim 2016 arasında yapılan bireysel başvurulara ilişkin istatiski bilgileri de paylaştı.

Bu tarihler arasında ihlal kararlarıyla yaklaşık 33 milyon lira maddi ve manevi tazminata hükmedildiğini, bunların çoğunun da infazlarının yapıldığını, bir kısmının infaz sürecinin de devam ettiğini belirten Gökcan, şunları kaydetti:

"Bireysel başvuruyla ilgili istatistiki bilgiler, Anaysa Mahkemesi'nin 4 yıllık çalışma süreciyle ilgili birtakım fikirler verebilecektir. 23 Eylül 2013'ten bugüne toplam başvuru sayısı 112 bin 14'tür. Bu rakamın 40 bini aşkın kısmı son bir ayda gelen güncel başvurulardır. Karar verilen başvuru sayısı 44 bin 580, mevcut başvuru ise 67 bin 434'tür. İhlal kararı verilen başvuru sayısı ise bin 295'tir. Bu sayı hak ihlali bazında ise bin 348'dir. İhlal kararı oranı ise yüzde 2,8'dir."

Gökcan, Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi'nin 2013 ve 2014 arasında Anayasa Mahkmesi'ni aşarak doğrudan yapılan başvurularla ilgili incelemesinde, bireysel başvuru yolunu mevzuat bazında değerlendirdiğini ve etkili bir yol olabilme potansiyelini ilgili kararlarına yansıttığını, bireysel başvurunun, başvurulması gereken bir yol olduğu kararını aldığını söyledi.

Bireysel başvuru uygulamasının yürürlüğe girdiğinden itibaren ilgi odağı haline geldiğini ifade eden Gökcan, bireylerin, bireysel başvuruyla kamu otoritesini anayasallık denetimiyle sınırlama ve bu denetime katılma imkanına sahip olduğunu kaydetti.

Bireysel başvurunun, temel hak ihlali iddialarının iç hukukta incelenmesini temin etmesi açısından önemli olduğunu vurgulayan Gökcan, ülkede yaşanılan güvenlik sorunlarıyla ilgili konuların öncelikle Anayasa Mahkemesi'nde temel haklar bağlamında incelenmesinin, bu tür konuların AİHM ve Avrupa Konseyi ve uluslararası alanda anlaşılmasında kolaylık sağladığını dile getirdi.

Gökcan, "Bireysel başvurunun hukukumuzda 4 yıl içinde kat ettiği yol oldukça önemli ve olumludur. Olağanüstü Hal dönemi işlemlerinden kaynaklanan konjonktürel artış dışında Anayasa Mahkemesi, başvuru sayılarını makul sürede yönetebilmeyi başarmıştır. Bireysel başvuruda yüzde 2,8 olarak ortaya çıkan ihlal oranı, bu yolu uzun süredir uygulayan Almanya ve İspanya gibi ülkelerle uyumludur." dedi.

- Moğolistan'daki durum

Moğolistan'dan katılan Mandakh Tsogtsayhan ise "Moğolistan anayasası değerlendirmesi: Temel insan hakları ve kişisel başvuru hakkı" konulu sunumunda, ülkesinde temel hakların yeteri kadar korunamadığını, temyiz seçeneğinin olmamasının da insan hakları açısından eleştirilere maruz kaldığını anlattı.

Normal mahkemeler insan haklarını ihlal ettiğinde Anayasa Mahkemesi'ne başvuru yapılamadığını, bireysel başvurunun olmadığını anlatan Tsogtsayhan, bu nedenle mahkemenin yüzde 5 kapasitede çalıştığını söyledi.

Tsogtsayhan, Moğolistan'da daha iyi bir biçimde insan haklarının korunabilmesi için Anayasa Mahkemesi'nin hukukun üstünlüğü ilkesini kabul etmesi, bireysel başvuru alması gerektiğini kaydetti.

"Anayasaya uyum yasasının kontrolü üzerine düşünceler" konusunda sunum yapan Prof. Dr. Viktoriya Serzhanova da ülkesi Polonya'daki Anayasa Mahkemesi hakkında bilgi verdi.

AA