"2019 Yılı Cumhurbaşkanlığı Yıllık Programı"nda yayınlanan bölgesel kalkınma için adımlar atıldı. Bakanlık bünyesinde Antalya'da düzenlenen ve tüm bölgelerde kurulacak olan 'Arazi Bankacılığı' ofisleri için çalışmalar başlatıldı. Karaman, Afyon, Isparta, Burdur, Antalya ve Mersin'den sektör temsilcilerinin katıldığı çalışmaya Konya'dan da 10 kişilik heyet yer aldı.

Tarım ve Orman Bakanlığı Tarım Reformu Genel Müdürlüğü tarafından Atıl Tarım Arazilerinin Üretime Kazandırılması ile Arazi Bankacılığı Kurumsal Altyapı Çalıştayının İç Anadolu Bölgesi oturumu Antalya'da yapılırken atıl arazilerin 'Arazi Bankacılığı' aracılığıyla üretime kazandırılması Konya'da tarım sektöründe memnuniyetle karşılandı.

CUMHURİYET TARİHİNDE BİR İLK

Memleket'e değerlendirmelerde bulunan sektör temsilcileri "Ülkemizdeki arazilerin yapısal sorunlarına baktığımızda 23 milyon tapu, 30 milyon tarım parseli 3 milyon tarım işletmesi 59 dekar işletme başına arazi büyüklüğü 10 işletme başına parsel, 40 milyon malik ve 13 malikin arazisi işletme olarak kullanılmaktadır. Bunun nedeni olarak işletme arazisinin yetersizliği, ölçek sorunu tarım nüfusu yaşlılığı kırsaldan kente göç sorunu tarımsal eğitim sorunu modern teknikler yetersizliği, işletme sermayesinin eksikliği gibi başlıca sorunları sıralayabiliriz. Bu kapsam içerisinde Konya'da tarımsal üretimlerde kullanılmayan çeşitli nedenlerle boş bırakılan atıl durumdaki tarım arazilerinin etkin ve verimli kullanılabilecek metot yöntem ve politikalar tespit edilecek. Cumhuriyet tarihi boyunca tarım arazileri ilk kez bu boyutta ele alınacaktır. Üretime kazandırılacak bu araziler ise Konya'nın tarım alanındaki çalışmalarına yeni bir ivme kazandıracaktır" ifadelerini kullandılar.

BAŞLIKLAR BELİRLENECEK EKSİKLİKLER GİDERİLECEK

Tarım ve Orman Bakanlığı Tarım Reformu Genel Müdürlüğü tarafından Atıl Tarım Arazilerinin Üretime Kazandırılması ile Arazi Bankacılığı Kurumsal Altyapı Çalıştayının İç Anadolu Bölgesi oturumunda arazilerin neden atıl kaldığına dair rapor niteliğindeki başlıklar üzerinde de çalışılarak bu eksiklikler giderilecek.

Antalya'da gerçekleştirilen ve Tarım ve Orman Bakanlığı Tarım Reformu Genel Müdürlüğü tarafından Atıl Tarım Arazilerinin Üretime Kazandırılması ile Arazi Bankacılığı Kurumsal Altyapı Çalıştayının İç Anadolu Bölgesi oturumunda Konya heyetinin bakanlık yetkililerine sunduğu raporun ayrıntılarına Memleket ulaştı.

ATIL TARIM ARAZİLERİNİN ÜRETİME KAZANDIRILMASI İLE ARAZİ BANKACILIĞININ KURUMSAL ALT YAPI VE MEVZUAT HAZIRLAMA ÇALIŞTAYI

Atıl tarım arazisi nedir?

Tanım 1.Tarımsal üretim yapılabilir vasıfta olup mülkiyet durumu, arazi parçalılığı ve küçük ölçekli olması, sulama olanakları sınırlı, çok hisseli, hukuki sorunlar, tarımsal alt yapı eksikliği, toprak kalitesi, sosyal sorunlar,  girdi ve ürün piyasalarındaki değişmeler gibi nedenlerden dolayı herhangi bir tarımsal üretim faaliyeti yapılmayan veya yöre ortalamasından aşağı verim düzeyine sahip kamu veya özel tarım arazileridir.

Tanım 2. Tarımsal üretim yapılabilir vasıfta olup sosyal, ekonomik, teknik, hukuki, çevresel vs. nedenlerden dolayı maliki / malikleri tarafından kendi iradeleri ile 3 üretim dönemi ve daha fazla üretim faaliyeti yapılmayan arazilerdir.

Araziler neden atıl kalmaktadır?

Atıl kalan araziler nedenlerine göre sınıflandırılmalıdır. Nitekim atıl kalma nedenlerine göre politika geliştirilmesi atıl arazilerin üretime kazandırılmasında başarıyı artıracaktır.

1)         Sosyal nedenlerden dolayı atıl kalmış araziler

a)         Arazi maliklerinin çeşitli nedenlerden dolayı göç etmesi arazilerin boş kalmasına neden olmaktadır. Göçün bir çok nedeni olabilir. Arazi malikleri yeni bir iş kurmak için çocukların eğitimi için, yeterli gelire sahip olmadıkları için,  aile için sorunlardan ve üçüncü kişilerle yaşadıkları sorunlardan veya kırsal alanın sosyal imkânlarının gençler ve yetişkinler için yetersiz olmasından dolayı kırsaldan ayrılabilirler. Arazi maliklerinin bu şekilde göç ederek uzakta olması arazilerin rantabilitesini düşürmekle birlikte atıl kalmalarına da neden olmaktadır.  Kırsal alanda sosyal alt yapının iyileştirilmesi, eğitim kurumlarının ve özellikle tarım meslek liselerinin kırsal alanda kurulması, gelir artırmak ve çeşitlendirmek için tedbirlerin alınması gerekmektedir.

b)         Kırsal nüfusun yaşlı olduğu bölgelerde arazi atıl kalabilmektedir. Kırsal alanda geleceğe yönelik beklentisi olmayan genç nüfus eğitim için kırsaldan ayrılmakta ve geri dönmemektedir. Kırsaldaki nüfus yaşlandıkça tarımdan elde edilen gelire olan bağımlılık azalmakta ve araziler atıl kalmaktadır. İşletmelerin barındırdığı nüfusun geleceğe yönelik planlama yapacak ve kendisine gelecek hazırlayacak bir düzeyde olması gerekmektedir. İşletmelerin sürdürülebilir gelir seviyesinde olması gençlerin tarıma yönelmesine neden olacaktır.

2)         Ekonomik nedenlerden dolayı atıl kalmış araziler

a)         Girdi maliyetlerinin yüksek olmasından dolayı üretim yapılamaması. Tarımsal üretimde kullanılan girdilerin fiyatları ürün fiyatlarına göre daha fazla artmış olup, maliyet enflasyonu oluşmuştur.  Maliyet enflasyonuna neden olan faktörler tarım sektörü dışından alınan girdiler ve gelişmelerdir. Tarımsal üretimde gübre, zirai ilaç, enerji gibi döner sermaye kalemleri ve traktör ve bina yatırımları gibi sabit sermaye yatırımları önemli yer tutmaktadır.  Bunların değerindeki dalgalanma tarımsal üretimde kar marjını düşürmektedir. Bu alanda girdiye yönelik desteklemelerin piyasa şartlarına göre esnek olarak düzenlenmesi gerekmektedir.

b)         Ürün fiyatlarının düşük olmasından dolayı araziler atıl kalmaktadır. Tarım ürünleri fiyatlarındaki değişme hane halklarının satın alma gücü üzerinde bir baskı oluşturmakla birlikte enflasyon içerisinde toplamda % 34 ‘lük bir paya sahip olduğu için fiyat artışları dikkat çekmektedir. Ayrıca uluslararası piyasalarda var olan rekabetten de etkilenmektedir. Kısa süreli politika başarısının hedefleri uzun vadeli politikaların başarısını telafi edilemez bir şekilde etkilemektedir. Bu nedenle bu faktörlere göre tarım ürünleri piyasalarına yapılan müdahalelerin uzun dönemli sonuçlarının dikkate alınması gerekmektedir.

c)         Kamu desteklerinin yetersiz olması ve buna bağlı olarak elde edilen yetersiz gelir nedeniyle arazilerin atıl kalmaktadır. Tarımsal üretim tüm dünya ülkeleri tarafından farklı modellerle desteklenmektedir. Tarımsal üretimin desteklenmesine Türkiye tarım sektörünün arazi yapısı, nüfus yapısı, nüfusun gelecekten ve tarımdan beklentileri, piyasa şartları, bölgesel yapı, sosyal ve kültürel yapı vs. faktörler dikkate alınarak düzenleme yapılmalıdır.

d)         Arazi kiralarının yüksek olması da arazilerin atıl kalmasının bir nedenidir. Bölgelere göre değişmekle birlikte kiracılık ve ortakçılık uygulamaları farklılık göstermektedir. Ayrıca arazi geliri üretim faaliyetine göre değişmektedir. Ancak kısa süreli kiralamalarda farklı gelire sahip üretim faaliyetlerinin aynı kira değerine sahip olması da arazilerin boş kalmasına neden olabilmektedir. Kiracılık uygulamaları konusunda kurulması planlanan Arazi Edindirme Kurumu / Arazi Bankacılığı tarafından düzenlemeler yapılmalıdır. Arazi Bankacılığının görevleri arasına arazi kiralama, kiraya verme ve piyasa düzenleme yetkisi verilebilir.

3)         Teknik nedenlerden dolayı atıl kalmış araziler

a)         Üreticilerin yeterli bilgi seviyesine sahip olmadıkları için araziler atıl kalmaktadır.  Üreticilere kurumlar arası koordinasyon sağlanarak bilgi aktarımı yapılmalı ve üretici bilinçlendirilmelidir. 

b)         Tarımsal üretim bütün teknolojik gelişmelere rağmen emek yoğun sektör olup, işgücü yetersizliğinden dolayı tarım arazileri atıl kalmaktadır. Tarımda çalışan ücretli yada kendi işi olarak çalışanların sosyal güvenlik primlerinin kamu tarafından verilmesi, tarımsal işgücünün eğitimi, kırsal alanın sosyal şartlarının düzenlenmesi tarımsal işgücünün artmasına katkı sağlayacaktır.

c)         Toprak kalitesinin düşük olmasına bağlı olarak verimi düşük araziler atıl olarak kalmaktadır. Toprak kalitesi düşük araziler yeterli gelir sağlamadığı için malikleri tarafından atıl bırakılmaktadır. Başta kurulması planlanan arazi edindirme kurumu olmak üzere ilgili kurumlar tarafından arazilerin ıslah edilerek kalitesinin artırılarak maliklerine yada alması uygun olanlara verilmesi gerekmektedir.

d)         Araziler çok parçalı ve küçük ölçekli oldukları için rantabl işletilemediklerinden atıl kalmaktadırlar. Küçük ölçekli ve parçalı araziler toplulaştırılmalı veya mülkiyetinin yeter gelir seviyesine ulaşabilecek arazi sahiplerine devredilmelidir. 

e)         Sulama olanakları sınırlı ve düşük yağış olan bölgelerde tarım arazileri atıl olarak kalmaktadır. Bu özellikteki arazilerin sulama yatırım olanakları varsa sulamaya açılmalıdır. Sulama olanakları olmayan arazilerde bölge şartlarına / kuraklığa dayanıklı alternatif bitki türlerinin belirlenerek bu bölge için yaygınlaştırılmalıdır.

f)          Tarımsal alt yapısı yetersiz olan bölgelerde tarım arazileri atıl kalmaktadır. Sulama, drenaj, yol, vs. alt yapı hizmetleri eksik olan arazilerin alt yapı hizmetlerinin tamamlanması gerekmektedir.

g)         Tarım arazilerinin kullanılmasından kaynaklanan sorunlar. Tarım arazileri çok parçalı ve küçük ölçekli olmasından dolayı teknik işlemler sınırlı kalmaktadır. Bunun giderilmesi için aynı üretim bölgesinde bulunan tarım arazilerinin takası kurulması teklif edilen arazi edindirme kurumu /bankacığı sorumluluğu altında düzenlenebilir. Bunun için kendi istekleri arazi takası yapan maliklere teşvikli krediler / destek verilmesi gerekmektedir. İlgili kurumların yönlendirme yapması da gerekebilir.

4)         Hukuki nedenlerden dolayı atıl kalmış araziler

a)         Mülkiyeti devlete ait olan araziler atıl olarak kalmaktadır.  Hazine arazileri, mayınlı araziler ve diğer kamu arazilerinin işletme ölçeğini artırmak amacıyla Arazi Bankacılığı / Arazi edindirme kurumu  kurularak dağıtımının yapılması atıl arazileri üretime kazandıracaktır.

b)         Araziler çok hisseli olmasından dolayı malikler arasında anlaşma sağlanamamakta ve araziler atıl kalmaktadır. Tapu harcı ve masraflarının azaltılması veya tamamen kaldırılması sağlanabilir. Ayrıca anlaşmazlıkların giderilmesi için 5403 sayılı kanun daha etkin uygulanabilir.

c)         Tarım dışı sektörlerde çalışanlar arazilerle yeterince ilgilenememekte araziler atıl kalmaktadır. Tarım arazilerin tarım dışı sektörlerde çalışan veya işverenler tarafından işletilmesinin yasal düzenlemeler ile önlenmesi gerekmektedir. Bunun için “Çiftçi” meslek tanımı yasal düzenlemeler ile tanımlanarak mesleğe statü verilmelidir.

ARAZİ BANKASI 

Sahipleri tarafından satışa sunulan, varisleri arasında uzlaşılamayan toprakları, rantabilitesini kaybetmiş küçük ve parçalı tarım arazilerini veya işletmeleri muhtemel düzenlemelerden sonra tarımsal amaçlı kullanılabilecek toprakları satın almak veya satış işlemlerine aracılık etmek amacıyla kurulan kar amacı olmayan Anonim Şirketlerdir.

Arazi Borsası;

1-        İşletmelerin topraklarını genişletmek

2-        Toprağın tarımsal üretime sunulmasını sağlamak

3-        Topraksız çiftçilerin topraklandırılmasını kolaylaştırmak

4-        Arazilerin atıl kalmasını önlemek için çalışır.

Arazi Borsası Arazi Edindirme ve Yönetim Kurumuna bağlı kurulmuş Anonim Şirkettir. Finansmanı Ziraat Bankası aracılığı ile Hazine tarafından karşılanır.

Arazi Borsasının işletme masrafları yapmış oldukları işlemlerden aldıkları komisyon ile sağlarlar. Komisyonlar bölgelere göre değişmekle birlikte arazi Edindirme ve Yönetim Kurumu tarafından belirlenir ve % 5’i geçemez. M. Ali Elmacı-Memleket