ANKARA (AA) - EBRU ŞENGÜL - Enerji Piyasaları ve Politikaları Enstitüsü (EPPEN) Başkanı Dr. Volkan Özdemir, Türkiye'nin elinde Irak Kürt Bölgesel Yönetimi’nde (IKBY) 25 Eylül'de yapılması planlanan referandumun iptali için çok büyük bir güç bulunduğunu belirterek, "O da Türkiye üzerinden yapılan petrol ticareti. Petrolün varil fiyatının artık 60 dolara yaklaştığı bir dönemde Türkiye petrol ticaretini durdurursa, IKBY’nin çok fazla dayanma gücü kalmaz. Kaldı ki, Rusya'nın Erbil-Bağdat-Ankara arasında kabul edilebilir yeni bir denge kurma isteği, IKBY'nin referandumunu erteletebilir." dedi.

Özdemir, AA muhabirine yaptığı değerlendirmede, Erbil ile Bağdat arasında petrol gelirlerinin bölüşümü konusunda yapılan anlaşmanın artık geçerliliğini yitirdiğini belirterek, Erbil'in Türkiye üzerinden son 3,5 yıldır petrolünü uluslararası pazarda satıp gelir elde ettiğini söyledi.

Bağdat ile Erbil arasında belirsizliğini koruyan ve asıl çatışma potansiyeli olan alanın Kerkük sahaları olduğunu vurgulayan Özdemir, "Gelinen noktada referanduma Kerkük’ün dahil edilmesi ve IKBY'nin aslında bir Türkmen şehri olan Kerkük'te oldu bitti yaratmak istemesi, taraflar arasında gerginliğe yol açtı. Bu nedenle ciddi anlamda bir çatışma potansiyelinden söz edebiliriz." ifadelerini kullandı.

Özdemir, konunun özellikle Türkiye, İran gibi komşu ülkeler ve ABD ile Rusya gibi büyük güçler ve referandumu desteklediğini açıklayan İsrail arasında ciddi bir sorun oluşturduğunu belirterek, bu ülkelerin tavrının süreçte belirleyici olacağının altını çizdi.

Fiili olarak ise Türkiye'nin elinde çok büyük bir güç olduğunun altını çizen Özdemir, "Bu referandumun iptali için Türkiye'nin elinde büyük bir güç var. O da Türkiye üzerinden yapılan petrol ticareti. Petrolün varil fiyatının artık 60 dolara yaklaştığı bir dönemde, Türkiye petrol ticaretini durdurursa IKBY’nin çok fazla dayanma gücü kalmaz. Ancak bu o kadar kolay bir karar değil." diye konuştu.

- "Erbil Rusya'yı yanına çekme, Rusya yeni denge arayışında"

Erbil ile Rus petrol şirketi Rosneft arasında doğalgaz boru hattı anlaşmasına varıldığı yönündeki haberlere de dikkati çeken Özdemir, söz konusu gelişmenin bölge için çok önemli olduğunu söyledi.

Özdemir, Barzani yönetiminin Rusya'yı yanına çekme çabası içinde olduğunu vurgulayarak, şöyle devam etti:

"Daha dün 'Erbil, Rosneft ile gaz hattı inşa anlaşması yaptı' diye bir haber vardı. Halbuki henüz böyle bir anlaşmanın imzalanmadığı, taraflar arasında müzakerelerin halen sürdüğü bizzat Rosneft tarafından açıklandı. Konuyu daha geniş çerçeveden ele alırsak, senelerdir Erbil’de faaliyet gösteren birçok ülkenin Genel Energy, Exxon, DNO ve Türk firması Turkish Energy Company’nin yanında artık son aylarda Rusya’nın milli petrol şirketi Rosneft de yerini aldı. Haziran ayında Rosneft hem IKBY'deki bazı sahalara, hem ön ödeme ile petrol ticaretine hem de boru hattına erişim imkanı sağladı. Rusya, devlet şirketi Rosneft aracılığıyla bölgede yeni bir oyun kurucu rolüne soyunurken referandumu yapmak için Barzani yönetimi de Rusya'yı yanına çekmeye çalışıyor. Bu kapsamda gaz boru hattı da taraflar arasında görüşülürken Erbil'den gelen anlaşma bitti tarzı yanıltıcı açıklamalara, Rosneft'ten verilen müzakere hala sürüyor yanıtı önemlidir. Kaldı ki, Rusya'nın bölgede Erbil-Bağdat-Ankara arasında kabul edilebilir yeni bir denge kurma istediğini gösteren bu yaklaşım, IKBY'nin referandumunu erteletebilir."

Rusya'nın bölgede devlet şirketi eliyle üstlenmeye çalıştığı yeni rolün sonuçlarına da değinen Özdemir, IKBY'nin referandumu ertelemesiyle bölgenin geleceği bir müddet daha belirsizliğini korur. Her aktör kendi hesabını yaparken vananın başında olması nedeniyle Türkiye'nin eli çok güçlü. İsterse petrol akışını durdurur. Durdurduğu zaman da zaten IKBY’nin bağımsızlık hayalleri çöpe gider." değerlendirmesinde bulundu.

- "Kerkük'ün dahil edilmesi ciddi çatışma riski içeriyor"

Türkiye Enerji Stratejileri ve Politikaları Araştırma Merkezi (TESPAM) Başkanı Oğuzhan Akyener de 2014’ten bu yana Irak merkezi yönetiminin IKBY ile arasındaki çekişmeler nedeniyle anayasasında yer alan yüzde 17’lik petrol gelirleri payını Kuzey Irak'a göndermediğini vurguladı.

Buna karşılık, IKBY'nin ürettiği petrolün satışlarından elde ettiği gelirin tamamını kendi ihtiyaçları için kullandığını ifade eden Akyener, "Yani ortada devam eden ve pek de ülke içi birlik ve istikrar sağlanmadığı müddetçe çözülemeyecek gibi görülen ciddi bir sorun var. Aslında resmi anlamda olması gereken, IKBY’nin Irak merkezi yönetimi onayı olmadan petrol satışı yapamaması, merkezi yönetimin onayıyla yapılan tüm ticaret gelirlerinin merkezi bütçeye aktarılması ve merkezi bütçede biriken tüm gelirlerin de yüzde 17’sinin IKBY’ye ödenmesi. Fakat bu sürecin işleyişi artık pek de mümkün görülmüyor." ifadelerini kullandı.

Akyener, yaklaşık 26 milyar varillik kanıtlanmış rezervi bulunan Kerkük sahasının da bir oldu bitti ile referanduma dahil edilmeye çalışıldığına işaret ederek, halen Kerkük sahasından yapılan üretim konusunda devam eden anlaşmazlığın, olası bir referandum sonrası, ciddi bir çatışmaya dönüşebileceğini anlattı.

IKBY'nin uzun vadede uluslararası toplumun desteğini alabilmesi durumunda ise Kerkük üzerinden bölgesel hakimiyetini artırmayı hedeflediğini kaydeden Akyener, "Sonuç olarak, referandum sonrası olası bir bağımsızlık kararının ardından komşuları olan İran, Irak merkezi yönetimi ve Türkiye’nin ilişkileri dondurması durumunda, IKBY’nin halen devam ettiği günlük yaklaşık 550 ila 600 bin varil petrol ihracatı bir anda sıfırlanacaktır. Petrolde arzın talepten yüksek olduğu piyasa koşullarında, IKBY’nin üretimindeki olası bir kesintisi ise küresel anlamda önem taşımaz." değerlendirmesini yaptı.

AA