ANKARA (AA) - BARIŞ GÜNDOĞAN / MEHMET TOSUN - Siyasi parti liderleri tarafından açıklanan bildirgelerdeki demokrasi, insan hakları ve hukuk başlıkları ön plana çıkıyor. 

AA muhabirinin derlediği bilgilere göre, siyasi partilerin kamuoyuyla paylaştığı bildirgelerde bazı başlıklar benzer özellikler taşırken, bazılarında ise önemli farklılıklar göze çarpıyor. 

Bildirgelerin demokrasi başlığında AK Parti, "her bireyin temel hak ve özgürlüklerden en ileri derecede yararlanacağı bir Türkiye'yi hedeflediğini" vurgularken, CHP hak ve özgürlükleri evrensel standartlara taşıyacak yasal düzenlemelerin hayata geçirilmesi gerektiğini aktarıyor.

MHP, demokrasiyi, hukukun üstünlüğünün, insan şeref ve haysiyetinin, fikir, teşebbüs, din ve vicdan özgürlüğünün teminatı olarak kabul ettiğini, demokrasinin bütün kurum ve kurallarıyla işletilmesini asgari bir gereklilik olarak gördüğünü vurgularken,  HDP ise halkların kendi kültürleriyle, dilleriyle, inançlarıyla özgürce ve insanca yaşayacakları "demokratik cumhuriyetin" kurulması gerekliliğinden bahsediyor. 

AK Parti bütün etnik, mezhebi ve dini kesimlere, başörtülü veya başı açık, köylü veya şehirli, kadın veya erkek, yoksul veya zengin, şu veya bu siyasi görüşten tüm vatandaşlara eşit mesafede durduğunu açıklarken, CHP de "din, mezhep ve inanç farkı gözetmeksizin tüm yurttaşlarımızın inanç ve ibadet özgürlüğünü güvence altına alacağız" ifadesine yer veriyor. 

MHP, vatandaşların inançlarına saygı duyan, din ve vicdan özgürlüğünü esas alan bir laiklik anlayışını, milli birlik ve bütünlüğün güvencesi olarak gördüğünü vurguluyor. HDP de tüm inançlara saygılı olduğunu açıklıyor. 

- Bildirgelerde cemevi vurgusu 

Siyasi partilerin açıkladığı tüm bildirgelerdeki "cemevi" vurgusu da dikkati çeken başlıklardan. 

Topluma kimlik ve yaşam tarzı dayatılmasının karşısında olacağını açıklayan AK Parti, "Cemevleri, eğitim sisteminde sağlıklı bilgilendirme, üniversitelerde araştırma ve uygulama merkezleri oluşturma gibi çeşitli konularda Alevi kanaat önderleri ile diyalog içinde demokratik uzlaşı temelinde gerekli adımları atacağız" ifadesini kullanıyor.

Bu noktada, geleneksel irfan merkezleri ve cemevlerine hukuki statü tanıyacağını açıklayan AK Parti, aynı şekilde, geleneksel irfan merkezlerinin ve cemevlerinin ihtiyaçlarının karşılanması için 5393 sayılı Belediye Kanunu, 3194 sayılı İmar Kanunu ile 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu’nda gerekli değişiklikleri yapacağını vadetti.

Cemevlerini diğer ibadethaneler gibi yasal statüye kavuşturacağını açıklayan CHP ise zorunlu din derslerini kaldıracağını, bu dersleri çoğulcu bir içeriğe kavuşturacak ve seçmeli hale getireceğini, din ve inanç temelli ayrımcılık ile nefret suçlarına karşı da yasal yaptırım uygulayacağını bildirdi.

"Cemevi gerçeğini siyasi kaygılardan uzak, cami-cemevi karşıtlığına dönüştürülmeden kabul edilecek ve inanç ve kültür hayatının bir unsuru olan Cemevlerine devlet yardımı yapılacaktır" denilen MHP bildirgesinde ise Diyanet İşleri Başkanlığı'nın Alevi İslam inancını da bünyesinde temsil edecek şekilde yeniden yapılandırılacağı duyuruldu.

HDP'nin ise başta cemevleri olmak üzere Alevilerin bütün ibadet mekanlarının ibadethane olarak tanınacağı, kapatılmış dergah ve benzeri ibadet mekanlarının önündeki engellerin önündeki engellerin kaldırılacağı vurgulandı. 

- AK Parti'de Roman vatandaşlar unutulmadı- 

AK Parti diğer partilerden farklı olarak Roman vatandaşlara özel başlık ayırdı. 

AK Parti bildirgesinde, "Önümüzdeki dönemde de başta istihdam, iskan ve eğitim sorunları olmak üzere Roman vatandaşlarımızın sorunlarının çözümüne hız vererek her türlü ayrımcılık zeminini ortadan kaldıracağız" ifadelerine yer verildi.  

Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olan azınlıkların herhangi bir ayrımcılığa maruz bırakılmaksızın, onurlu bir hayat sürdürebilmeleri için gereken bütün hukuki ve fiili tedbirleri almaya devam edeceğini açıklayan AK Parti, temel hak ve özgürlükler konusundaki eksiklikleri ise giderme sözü verdi.

CHP, özgürlükçü demokrasi ve hukuk devleti anlayışı uyarınca azınlık mensupları ve kurumlarının tüm medeni, siyasi, ekonomik, sosyal ve kültürel haklarla azınlıklardan eksiksiz yararlanmalarını yasal düzenlemeyle teminat altına alacağını duyurdu.

- İnsan haklarına yönelik vaatler- 

Partilerin insan haklarına yönelik vaatleri de bildirgelerde geniş yer buluyor. 

AK Parti, TBMM İnsan Haklarını İnceleme Komisyonu, Kamu Denetçiliği Kurumu ve Türkiye İnsan Hakları Kurumununu etkinleştirmeyi vadederken, bu kurumların, AİHM ve BM kapsamında Türkiye'nin üstlendiği sorumlulukları hayata geçirmesi için gerekli tedbirleri de alacağını bildirdi.

CHP, temel hedefi insan haklarının korunması olan nitelikli bir yargı düzeninin kurulması için gerekli tedbirlerin alınacağını açıklarken, Madımak Oteli'nin Hoşgörü Merkezi, Diyarbakır Cezaevinin ise İnsan Hakları ve Demokrasi Müzesi'ne dönüştürülmesi vaadinde bulundu. 

MHP çağdaş demokratik ilkeler, hukukun üstünlüğü ve insan haklarını esas alan kuralların "yönetim üslubu" olacağını belirtirken, HDP ise AB'nin insan haklarına riayet, yerel demokrasi, güçler ayrılığı, hukukun üstünlüğü gibi ön plana çıkardığı ilkeleri savunacağını vurguladı. 

-Yargı düzenlemeleri- 

Partilerin yargı alanında yapmayı vadettiği düzenlemeler de bildirgelerde geniş yer bulan başlıklar arasında. 

AK Parti, yargıda etkinlik, hızlılık, hesap verebilirlik, ekonomiklik ve şeffaflığı sağlayacağını ayrıca anayasal değişikliklere bağlı olarak yüksek yargıda içtihat düzeyinde dağınıklığın da giderileceğini bildirdi. Bu çerçevede, askeri yargının disiplin mahkemeleri çerçevesinde faaliyet göstereceğini duyaran AK Parti, temyiz mahkemelerinin alt derece mahkemeleri üzerindeki hukukilik denetiminin ötesine taşan etkilerini azaltacağını ve temyizi, hukuki denetim ile sınırlandıracağını duyurdu.

Yargı üst yönetimi ile temyiz mahkemelerinin oluşumunda TBMM'nin rolünü güçlendirmeyi vadeden AK Parti, böylece yargının toplumsal meşruiyetinin artırılacağını kaydetti. AK Parti ayrıca yüksek mahkeme üyeliğini Avrupa örneklerine benzer şekilde makul sürelerle sınırlayacağını bildirdi.

 CHP ise Anayasa Mahkemesi, Yargıtay ve Danıştay üyelerini yüksek yargının önerdiği adaylar arasından ve TBMM'de nitelikli çoğunluk ve geniş bir uzlaşı ile seçeceklerini duyurdu. Adalet Bakanlığı'na bağlı Adli Kolluk kuracağını açıklayan CHP, DGM'lere dönüştüğünü öne sürdüğü Sulh Ceza Hakimlikleri'ni kaldırmayı, Adli Tıp Kurumu'nun siyasi baskıdan uzak bir biçimde özerk, hızlı ve nitelikli çalışmasını sağlayacağını belirtti.

Tüm kanunları gündelik yaşamın gereklilikleri ile uyumlu hale getirme vaadinde bulunan CHP, keyfi suçlamaları önlemek için terör suçunun yasalarda demokratik ilkeler çerçevesinde ve yoruma yer bırakmayacak şekilde tanımlanmasını sağlayacağını, gizli tanık uygulamasına son vereceğini ayrıca davaların keyfi gerekçelerle başka kentlere taşınmasını da önleyeceğini açıkladı.

Yargının işleyişinde ve temel unsurlarında hizmet kalitesinin artırılacağını bildiren MHP ise hukukun üstünlüğü ve hukuk devleti gerekleri çerçevesinde, yargılama sürecinin hızlı, adil, güvenli ve isabetli şekilde işlemesini temin edecek gerekli hukuki ve idari düzenlemelerin yapılacağını kaydetti. MHP bildirgesinde, "Yargı kurumları üzerindeki tahakküm kaldırılacak, bağımsız yargı ve hakim teminatı mutlak surette gerçekleştirilecektir" denildi. 

HDP'nin "Yargı reformu" başlığında ise adaletin hızlı, tarafsız, bağımsız, kamu vicdanını ve bireyleri tatmin edecek düzeyde gerçekleşmesi için adalet sisteminin yeniden düzenleneceği bilgisi yer aldı. HDP ayrıca hereksin ana dilinde hizmet alabileceği yargı koşullarının oluşturulacağını da vadetti.  

 AK Parti ve CHP, HSYK'yı yeniden yapılandırarak Hakimler Yüksek Kurulu ve Savcılar Yüksek Kurulunu kurmayı vadederken, HDP ise HSYK'yı özerk bir kurum haline dönüştüreceğini açıkladı. 

AA