YENİ DELHİ (AA) - SUHAYB HOCALAR - Hindistan'ın kuzeyindeki Haryana eyaletinde 10 kişinin ölümüyle sonuçlanan protestolar ülkede yüzyıllardır geçerli olan kast sistemini gündeme getirdi. Uzmanlar, kast sisteminin sosyal bütünlüğü engellediğini ve sosyal adaleti yok ettiğini belirtiyor.

Hindistan'da asırlardır uygulanan kast sisteminin kökenlerinin binlerce yıl öncesine dayandığı düşünülüyor. Nesilden nesile aktarılan sistemde toplum, temel olarak din adamları, yöneticiler, tüccarlar ve hizmetçiler olarak 4 temel sınıfa ayrılsa da, her kast kendi içinde yine mesleklere göre alt kastlara ayrılıyor. Diğer yandan sistemde hiçbir kasta mensup olmayan ve "dokunulmazlar" olarak adlandırılan bir grup da bulunuyor. Bu grup, toplumun en alt sınıfı olarak görülüyor.

Hinduizm kutsal kitaplarından Vedalar'da geçen ve günümüzde hala devam ettirilen sistemde kast atlamak mümkün olmasa da ülkede yaygın olan reenkarnasyon inancında alt kasttakilerin bir sonraki yaşamlarında üst kasta mensup bireyler olabileceklerine inanılıyor.

Kast sistemi, Hindistan yasalarında da yer buluyor. Anayasada kast sistemine bağlı ayrımcılığın suç sayıldığı Hindistan'da yönetim, toplumdan yok edilemeyen kast sisteminin ezdiği gruplara yönelik ayrımcılığın üstesinden gelmeye çalışıyor. Hükümet, bu amaçla alt kastlara mensup topluluklara yönelik kamuda istihdam ve eğitim için kotalar belirliyor.

Haryana eyaletinde yoğun olarak bulunan Jat topluluğu, düzenledikleri protestolarla, düşük kasttan olanlara yönelik kamuda çalışma ve eğitim kotalarının kendilerine de tanınmasını talep ediyor. Herhangi bir kasta mensup olmadıkları için kendilerine bu haklar tanınmayan çoğunluğu çiftçilerden oluşan Jat topluluğu alt kasta tabi olmak istiyor.

- "Kast sistemi sosyal bütünlüğün önünde engel"

Hindistan'ın toplumsal yapısı üzerine birçok çalışması bulunan Prof. Dr. Ram Puniyani, özellikle kırsal kesimde ve köylerde alt kasta tabi olanların ekonomik statüsünün çok düşük olduğunu, bunun da alt kasttakilerin sosyal itibarını etkilediğini söyledi.

Kast sistemini, üst kasta mensup olanların alt kasttakilere hükmettiğini ifade ederek eleştiren Puniyani, "Yüzyıllardır uygulanan kast sistemi sosyal bütünlüğün önünde bir engeldir" dedi.

Puniyani'ye göre üst kasttakiler, hükümetin tanıdığı kotalar nedeniyle alt kasttakilerin sosyal statülerinin kendi sosyal konumlarına yaklaşmasından tedirgin oluyor. Puniyani, şu an iktidarda bulunan ve üyelerinin çoğu üst kasta mensup Bharatiya Janata Partisi'nin, alt kast için kontenjan ayrılmasına karşı olduğunu kaydetti.

"Dokunulmazlar" kastından olan Uttar Pradeş Eyaleti Eski Genel Polis Şefi Bijendra Singh de, kast sisteminin bireylerin öz güvenini yitirmesine sebep olduğunu vurguladı. "Hindistan'da yüzyıllardır uygulanan kast sistemiyle sosyal adalet yok edildi" ifadesini kullanan Singh, kast uygulamalarının ayrımcılığı körüklediğine dikkati çekti.

- Kast sistemi ülkedeki Müslümanları da etkiledi

Ülkenin kuzeyindeki Uttar Pradeş eyaletindeki Aligarh Müslüman Üniversitesinden siyaset bilimci Doç. Dr. Muhammed Muhib Hak, kast sisteminin ülkedeki Müslümanları da etkilediğini söyledi.

Hak, Hindistan tarihinde alt kıtaya hükmeden Müslüman topluluklarının, Hinduların ibadetlerine ve kast sistemine karışmadıklarını karışmadıklarını anlattı. Hindu inancına dayanan gelenekselleşmiş bir uygulama olsa da zamanla Müslümanların da bu sistemden etkilenerek kendi aralarında kısmen uyguladığına işaret eden Hak, Müslümanların uyguladığı kast sisteminin daha farklı algılanması gerektiğini ifade etti.

Müslümanlarda da Hindular gibi alt kasttakilerin üst kasttakilerle evlenmesine izin verilmediğini anlatan El Hak, Hindu kast sisteminin aksine farklı kasttan Müslümanların beraber yemek yediklerini ve ibadet ettiklerini dile getirdi.

Müslümanlardaki alt kastların kamuda çalışma ve eğitim haklarının olmadığına işaret eden Hak, bu kişilerin ancak din değiştirerek söz konusu haklara sahip olabildiklerine dikkati çekti.

- Mandal Komisyonu protestoları

Hindistan'da alt kastlara yönelik kamuda çalışma ve eğitim hakkı kontenjanları ülkede daha önce de olaylara neden olmuştu.

Geçmiş hükümetler zamanında kurulan Mandal Komisyonu tarafından 1989 yılında yayımlanan raporda, ülkede alt kastlara mensup olanlara tanınan yüzde 22,5'lik kamuda çalışma ve eğitim hakkı kotasının yüzde 49,5'e çıkarılması öngörülmüştü.

Alt kastlardaki kişilerin toplam nüfusun yüzde 52'sini oluşturduğu kaydedilen raporda, bu kişilere verilen kotanın yüzde 27 daha artırılmasının önerilmesi üst kastlara mensup öğrenci gruplarının tepkisini çekmişti.

Öğrenci gruplarının ülkenin kuzey kesimlerindeki çeşitli kentlerde düzenlediği protestolar sırasında kamu binaları zarar görmüş, toplu taşıma araçları yakılmıştı. Birkaç öğrenci Mandal Komisyonu raporununu protesto etmek için kendilerini yakma girişiminde bulunmuştu.

Protestolar, Ekim 1990'da Yüksek Mahkeme tarafından raporun uygulanmasının durdurulmasıyla sona ermişti.

- Kast protestoları

1 milyardan fazla nüfusuyla dünyanın ikinci en kalabalık ülkesi Hindistan'da 4 ana kastın içinde birçok alt kast ve topluluk bulunuyor. Mesleklerine göre ayrılan yaklaşık 20 kast topluluğunun bulunduğu alt kıtada çiftçiler, balıkçılar ve daha çok güney Hindistan'da yaşayan dokuma işçileri gibi topluluklar yoğun olarak bulunuyor.

Hindistan'da çok sayıda mensubu bulunan Patel ve Jat toplulukları, bazı eyaletlerde hükümetin belirlediği kamuda çalışma ve eğitim hakkı kontenjanından yararlanacak alt kastlardan sayılmıyor.

Haryana eyaletinde, alt kastlara dahil edilmeyen Jat topluluğunun kendilerine kota tanınması için düzenlediği protestoların yanı sıra geçen yıl ağustos ayında genellikle batıdaki Gujarat eyaletinde yaşayan Patel topluluğundan bir genç yaklaşık yarım milyon kişinin katıldığı bir miting düzenledikten sonra gözaltına alınmıştı. Bunun üzerine bölgede etkin olan, daha çok çiftçilerden oluşan Patel topluluğu eyalet çapında protestolar düzenlemişti. Olaylar sırasında en az 8 kişi hayatını kaybetmişti.

Patel topluluğu ABD'ye ve İngiltere'ye çok fazla göç vermesiyle biliniyor. Topluluğun bazı üyeleri bu ülkelerde gösterdikleri ekonomik başarılarla ön plana çıkıyor.

AA