TBMM (AA) - COŞKUN ERGÜL - Türk Parlamento tarihinde toplam 494 gensoru önergesi verildi, ancak sadece 4 bakan ya da hükümet düşürüldü.

AA muhabirinin TBMM verilerinden derlediği bilgiye göre, Parlamento tarihinde gensoru önergeleri 1909 yılından beri veriliyor; ancak verilen önerge sayısı ile düşürülen bakan ya da Hükümet sayısına bakıldığında, bu Meclis denetiminin pek de amacına uygun olarak kullanılmadığı görülüyor.

1920 Anayasası döneminde 62, 1924 Anayasası döneminde 27, 1961 Anayasası döneminde 186 ve 1982 Anayasası döneminde 219 olmak üzere, bugüne kadar toplam 494 gensoru önergesi verildi; ancak sadece 4 bakan ya da hükümet düşürüldü.

Bu gensoru önergelerinden 1920 Anayasası döneminde 1 gensoru önergesi kabul edildi ve Şeriye Vekili'nin (Din İşleri Bakanı) görevi sona erdirildi.

1961 Anayasası döneminde 2 gensoru önergesi kabul edildi. Kabul edilen bir gensoru önergesi ile Süleyman Demirel Hükümeti, diğer gensoru önergesi ile de Dışişleri Bakanı Hayrettin Erkmen düşürüldü.

1982 Anayasası döneminde ise görüşmeleri birleştirilerek yapılan 3 gensoru önergesi kabul edildi ve bunun sonucunda Devlet Bakanı Güneş Taner ile Mesut Yılmaz Hükümeti'nin görevi sona erdi.

- İlk önerge 1909-1912 döneminde

İlk olarak 1876 yılında kabul edilen Kanun-i Esasi'nin kesintilerle yürürlükte olduğu 1909-1912 yıllarını kapsayan ''Birinci Yasama Dönemi'nde" 27, 1912-1914 yıllarını kapsayan ''İkinci Yasama Dönemi'nde" 1, 1914-1918 yıllarını kapsayan ''Üçüncü Yasama Dönemi'nde" 5 olmak üzere, toplam 33 gensoru önergesi verildi.

TBMM'ye 1920-1923 yılları arasında, 1921 Anayasası'nın yürürlükte olduğu 1. Dönem'de toplam 62 gensoru önergesi sunuldu.

1924 Anayasası'nın yürürlükte olduğu 2. 3. ve 4. Dönemde 1'er, 8. Dönemde 2, 9. Dönem'de 13, 10. Dönem'de 4, 11. Dönem'de de 5 gensoru önergesi verildi.

- Demirel hükümeti düştü

1961-1965 yıllarını kapsayan ''Dönem 1''de 4, 1965-1969 yıllarını kapsayan ''Dönem 2''de 84, 1969-1973 yıllarını kapsayan ''Dönem 3''te 23, 1973-1977 yıllarını kapsayan ''Dönem 4''te 6 ve 1977-1980 yıllarını kapsayan "Dönem 5"te 69 olmak üzere, toplam 186 gensoru önergesi TBMM Başkanlığına sunuldu.

1977 yılında Altan Öymen CHP grubu adına, dönemin Başbakanı Süleyman Demirel hakkında gensoru önergesi verdi. Önerge kabul edildi ve Süleyman Demirel Başbakanlığındaki İkinci Milliyetçi Cephe hükümeti düşürüldü.

Necmettin Erbakan'ın, MSP Grubu adına Dışişleri Bakanı Hayrettin Erkmen hakkında verdiği gensoru önergesi, 21 Ağustos 1980 yılında kabul edildi. 3 Eylül 1980 yılında yapılan oylamada Dışişleri Bakanı Erkmen'in görevi sona erdirildi.

- 1982 Anayasası sonrası gensoru

1982 Anayasası'nın yürürlüğe girdiği tarihten bugüne kadar da 219 gensoru önergesi verildi.

İlk gensoru, 17. Dönem'de 7 Kasım 1984'te Mustafa İzci ve 23 arkadaşı tarafından, dönemin Başbakanı Turgut Özal hakkında verildi ve önerge reddedildi.

Aynı dönemde Tarım Orman ve Köyişleri Bakanlığı ile Bakanlar Kurulu hakkında da 2 gensoru daha TBMM Başkanlığına sunuldu. ANAP'ın iktidarda olduğu 18. Dönem'de toplam 28 gensoru verildi ve bunların hiçbiri kabul edilmedi.

En fazla gensoru önergesinin verildiği dönemlerin başında 19. Dönem geliyor. DYP- SHP hükümetinin iktidarda olduğu bu dönemde, muhalefet partileri tarafından 42 gensoru önergesi verildi. 20. Dönem'in ilk yıllarında ANAP-DYP iktidarı göreve geldi. RP grubu adına Şevket Kazan'ın 26 Mayıs 1996 yılında verdiği gensoru, Bakanlar Kurulunun istifasıyla işlemden kaldırıldı.

Daha sonra kurulan RP-DYP iktidarı ile Mesut Yılmaz başkanlığında kurulan koalisyon hükümeti döneminde de 22 gensoru önergesi verildi. CHP grubu adına Deniz Baykal, dönemin İçişleri Bakanı Mehmet Ağar hakkında gensoru önergesi sundu. Ağar'ın istifasıyla önerge işlemden kalktı.

-Mesut Yılmaz hükümeti düştü

30 Haziran 1997 yılında ANAP, DSP ve DTP'nin oluşturduğu, ANASOL-D olarak da bilinen ve bağımsızlarla CHP'nin de desteklediği Mesut Yılmaz başbakanlığındaki 55. Hükümet kuruldu. DYP ve FP grubu 11 Kasım 1998'de, CHP grubu da 12 Kasım 1998'de, Mesut Yılmaz ve Devlet Bakanı Güneş Taner hakkında gensoru önergesi verdi.

Önergeler Genel Kurulda birleştirilerek görüşüldü ve gündeme alınması kabul edildi. Yapılan oylamada, güvensizlik önergeleri salt çoğunlukla kabul edilerek, Mesut Yılmaz hükümeti düşürüldü.

Muhalefet milletvekilleri, AK Parti iktidarları döneminde de Başbakanlar ve bazı bakanlar hakkında gensoru önergesi verdi. Genel Kurulda yapılan öngörüşmeler sonucu, bu önergelerin hiçbiri gündeme alınmadı.

AA