WASHINGTON (AA) – ERKAN AVCI - Yeni liderini belirlemek için 8 Kasım’da sandık başına gidecek ABD’de başkan doğrudan halk oyuyla değil, halkın seçeceği seçiciler kurulu tarafından belirlenecek.

Dünyanın birçok demokratik ülkesinde uygulanan doğrudan demokrasi yerine seçimlerde "dolaylı demokrasi" uygulayan ABD'de halk, doğrudan başkan adayları yerine seçiciler kurulunu belirlemek üzere sandık başına gidecek.

ABD'de seçimlere kısa bir süre kalırken, ülke uzun seçim aşamaları ve karmaşık seçim sistemi nedeniyle yılbaşından beri seçim atmosferini yaşıyor.

Başkanlık seçimlerinin ilk aşaması kabul edilen parti adaylarının belirlendiği “başkanlık ön seçimleri” şubatta başlayıp haziranda sona erdi. Bu seçimlerde partililer, başkan adaylarının kim olacağını belirlemek için oy kullandı.

Ön seçimlerin ardından Cumhuriyetçi Parti ve Demokrat Parti temmuz ayında genel kurullarını yaparak, resmi başkan adaylarını belirledi.

Başkanlık için yarışacak isimlerin belirlenmesinin ardından adaylar, 4 yıl boyunca birlikte çalışacakları başkan yardımcısı adaylarını belirleyerek, kamuoyuna duyurdu.

Cumhuriyetçilerin adayı iş adamı Donald Trump, kendisine yardımcı olarak Indiana Valisi Mike Pence’i belirlerken, Demokratların adayı eski Dışişleri Bakanı Hillary Clinton yol arkadaşı olarak Virginia Senatörü Tim Kaine’i seçti.

Genel kurulların sona ermesinin ardından adaylar seçim kampanyası sürecine girdi.

Başkan adayının eylül ve ekim ayında yaklaşık 10’ar gün arayla üç kez televizyonda kozlarını paylaşması planlandı. Bunların ikisi geçtiğimiz günlerde yapılırken, son televizyon programı ise çarşamba günü gerçekleştirilecek. Başkan yardımcısı adayları ise bir kez televizyonda açık oturumda karşı karşıya geldi.

Ülkede halk başkanı belirlemek için 8 Kasım'da sandık başına gidecek olmasına rağmen birçok eyalette özellikle ülke dışında yaşayan veya geçerli mazereti bulunanlar için posta yoluyla uzaktan oy kullanma işlemi başladı.

- Başkanı seçici kurul belirliyor

Seçimlerin yapılmasına sayılı günler kalırken, başkan adayları Donald Trump ile Hillary Clinton daha fazla kurul üyesi kazanabilmek için yürüttükleri kampanyalarına aralıksız devam ediyor.

Trump ve Clinton neredeyse her gün farklı birkaç eyalette oylarını kazanmak için vatandaşların karşısına çıksa da Amerikan başkanı, dünyanın birçok demokratik ülkesindeki uygulamanın aksine, doğrudan halk oyu ile seçilmiyor.

Amerikalılar, başkan ve yardımcısı için aslında doğrudan oy kullanmıyor. Bunun yerine her eyalette partilerin başkan adayına bağlı olan "seçici" grubuna oy veriyorlar. Seçicilerin sayısı bir eyaletteki kongre delegasyonunun yani eyaletteki temsilci ve senatörlerin sayısına tekabül ediyor.

Başkanın seçilmek için 50 eyalet ve özel statüsü bulunan başkent Washington DC’deki 538 seçici oyun mutlak çoğunluğunu, yani 270'ini alması gerekiyor.

Seçici kurul üyeleri ise, eyaletlerin nüfus yoğunluğuna göre belirleniyor. California, 55 kişi ile en çok seçici kurul üyesi eyaletken, ikinci sırada 38 üye ile Teksas geliyor.

- Daha az oy kazanan aday başkanlığı alabilir

ABD seçim sistemine göre vatandaştan en fazla oyu almak başkan olmak için yetmeyebiliyor. Bunun son örneği 2000 yılı başkanlık seçimlerinde yaşandı.

Cumhuriyetçi Parti adayı George W. Bush, Demokrat Parti adayı Al Gore’a göre 500 binden daha az oy almasına rağmen seçiciler kurulu üyesi bakımından 266’ya karşı 271 üye üstünlüğü sağlayarak seçimi kazandı. Amerikan tarihinde Bush’un haricinde 16 kişi daha oyların çoğunluğunu almadan başkanlık seçimini kazandı.

Adayların her birinin 269 seçici delegede kalma ihtimali de bulunuyor. Böyle bir durumda başkanı Temsilciler Meclisi, başkan yardımcısını ise Senato belirliyor. Bir başka deyişle Temsilciler Meclisi’nde çoğunluğu elde eden parti, başkanı, Senato’da egemen olan parti ise başkan yardımcısını belirliyor.

Seçici kurul için adaylar, parti kurultaylarında belirleniyor. Eyaletlerin kendi uygulamalarına bağlı olarak bu kişilerin isimleri oy pusulalarında yer alabiliyor ya da almayabiliyor.

Dolayısıyla Amerikan halkı, aslında başkanlık seçiminde seçici kurulu üyelerini seçiyor, seçici kurul da otomatik olarak başkanı belirliyor.

Bu gereklilik Demokratlar ve Cumhuriyetçiler dışında kalan üçüncü bir parti adayının başkanlık yarışındaki işini “imkansız” kılıyor. Bunun nedeni ise eyaletlerin seçici oylarının "kazanan hepsini alır" sistemine göre dağıtılması.

- “Salıncak eyaletler” seçimin kaderinde etkili

Kimi eyaletlerde bir aday ya da parti baskın konumdayken, kimilerinde adaylar seçilmeyi garanti edemiyorlar. Seçimlerde Demokratlar ile Cumhuriyetçiler arasında gidip gelen bu eyaletler "salıncak eyalet (swing state)" olarak tanımlanıyor ve başkan adaylarının kazanmak için çok çaba sarf ettiği yerler olarak biliniyor.

Bu yılki seçimlerde oy dağılımının en çok merak edildiği eyaletler arasında Ohio, Florida ve Virginia gösteriliyor. Florida, California ve Teksas gibi oy ağırlığı yüksek olan eyaletler seçimlerde belirleyici olurken, "kazanan hepsini alır" kuralı gereği salıncak eyaletlerin hangi adaya oy vereceği de başkanlık için önemli hale geliyor.

- ABD seçimleri niçin salı günü yapılıyor?

ABD'de başkanlık genel seçimleri her dört yılda bir kasım ayının ilk salı gününde yapılıyor.

Seçimin salı günü yapılması 1800'lü yılların ortalarına kadar gidiyor. O yıllarda California, Florida ve Teksas gibi bazı eyaletler henüz kurulmamışken ABD Kongresi'nin bir seçim günü belirlemesi gerekiyordu.

Uzak bölgelerde tarımla uğraşan Amerikalıların atla kent merkezlerine gidip oy kullanıp geri dönmeleri 3 günü bulabiliyordu. Hafta sonu ise dini görevlerini yerine getirenler düşünüldüğünde geriye sadece salı ya da çarşamba günü alternatifleri kalıyordu. Çarşamba günleri kentlerde pazar kurulduğundan salı gününde karar kılındı.

AA