ANKARA (AA) - SULTAN ÇOĞALAN - Avrasya bölgesinde engelleri kaldırarak ticareti geliştirmek ve küresel pazarlarla bütünleşmeyi teşvik etmek amacıyla Türkiye, Pakistan ve İran'ın kurduğu Ekonomik İşbirliği Teşkilatı'nın (EİT) 13. Zirvesi, bölgesel iş birliğinin geliştirilmesi için yeni hedeflerin belirleneceği "2025 Vizyonu" gündemiyle yarın Pakistan'ın başkenti İslamabad'da toplanıyor.

Enerji ve doğal kaynaklar açısından dünyanın stratejik bölgesinde yer alan EİT'e üye ülkelerin mevcut potansiyelinin ticaret hacmini artırabilecek nitelikte olduğu ancak bunun için 2003'te imzalanan EİT Ticaret Anlaşması'nın (ECOTA) uygulanmasının önündeki engellerin kaldırılması gerektiği ifade ediliyor.

Türkiye, Avrasya'da kalkınmayı ve örgütün kuruluş amaçlarını gerçekleştirmek amacıyla kurulan ECO Bank'ın güçlendirilmesi ve üye sayısının artırılmasını istiyor.

AA muhabirinin derlediği bilgilere göre, yarın İslamabad'da yapılacak 13. EİT Zirvesi'ne Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan katılacak.

KKTC Cumhurbaşkanı Mustafa Akıncı'nın da katılmasının beklendiği zirveye, Pakistan'ın ayrıca konuk ülke olarak Çin'i davet ettiği biliniyor. Çin'in, Dışişleri Bakan Yardımcısı seviyesinde zirveye katılacağı tahmin ediliyor.

İran, Pakistan, Azerbaycan, Kazakistan, Özbekistan, Türkmenistan, Kırgızistan, Tacikistan ve Afganistan'ın devlet veya hükümet başkanları düzeyinde katılım sağlamasının beklendiği zirve kapsamında bugün de Dışişleri Bakanları Toplantısı yapılacak. Toplantıda Türkiye'yi Dışişleri Bakanı Mevlüt Çavuşoğlu temsil edecek.

- "2025 Vizyonu" görüşülecek

13. EİT Zirvesi'nde dönem başkanlığı İran'dan Pakistan'a geçecek. Teşkilatın 2015'ten bu yana Genel Sekreterliği bir Türk tarafından yürütülüyor.

Zirvede, gelecek 10 yıllık süreçte ticaret, ulaştırma, enerji, turizm, kalkınma, sosyal refah ve çevre alanlarında yeni hedefler belirlenerek "2025 Vizyonu" onaylanacak. Ana gündem maddesinin ticaret, ulaştırma ve enerji hatlarının birbirine bağlanmasının olacağı toplantıda, son zirvenin yapıldığı 2012'den bu yana teşkilatın kaydettiği aşama üzerinde de durulacak.

EİT'in son liderler zirvesi, 2012'de Azerbaycan'ın başkenti Bakü'de gerçekleştirilmişti.

- RCD'den EİT'e...

Avrasya coğrafyasının önemli ekonomik iş birliği mekanizmalarından biri olan, gelecek 10 yılda bölgenin özellikle ticaret ve ekonomi alanlarındaki perspektifine yönelik kararların alınmasının beklendiği EİT'in geçmişi 1964 yılına dayanıyor.

Pakistan, İran ve Türkiye arasında 1964'de kurulan "Kalkınma için Bölgesel İşbirliği/RCD" oluşumu, üye ülkeler arasında ekonomik iş birliği ve entegrasyonun yanı sıra kültürel ve teknik iş birliğinin sağlanması amacını da taşıyordu.

Coğrafi yakınlık, üye ülkeler arasında tarihi ve kültürel benzerliklerin yanı sıra bölgede Sovyet nüfuzunu engellemek için özellikle ABD tarafından desteklenen mekanizma bazı ekonomik, teknik ve kültürel projelerin hayata geçirilmesini sağladı. Ancak teşkilat, İran'da 1979'daki İslam Devrimi'nden sonra tüm faaliyetlerini askıya aldı, 1980'de de dağıldı.

Kurucu üyeler, 1980'li yılların başında aralarındaki ekonomik ilişkilerin gelişme göstermesi üzerine RCD'yi aktifleştirmek amacıyla 1985'te başka bir isim altında, merkezi Tahran'da bulunan EİT'yi kurdu. Soyvetler Birliği'nin dağılmasıyla bağımsızlıklarını kazanan Kazakistan, Özbekistan, Kırgızistan, Tacikistan, Türkmenistan ve Azerbaycan'ın yanı sıra Afganistan'ın da üye olmasıyla örgüt, coğrafi hinterlandını genişletti.

Yüz ölçümü 7 milyon kilometrekareyi kapsayan, yaklaşık 450 milyon nüfusa sahip üye ülkelerin, büyük çoğunluğu Müslüman ve tarihi, kültürel ve etnik olarak da ortak paydaları bulunuyor.

Teşkilatın ana hedefleri ekonomik serbestleşme yoluyla üye ülkelerin sürdürülebilir kalkınmalarını sağlamak, ticaretteki engellerin aşamalı olarak kaldırılması, bölge içi ticaretin ve bölgenin dünya ticaretinden aldığı payın artırılması ve üye ülkelerin dünya ekonomisiyle bütünleşmesinin sağlanması, bölgesel ve uluslararası organizasyonlarla iş birliğini yaygınlaştırmak, üye ülkeleri birbirine ve dünyaya bağlayan ulaşım ve telekomünikasyon altyapılarını güçlendirmek, doğal kaynaklar ile tarım ve sanayi potansiyelini etkin bir şekilde değerlendirmek olarak belirlendi.

Bu arada, KKTC, teşkilatta gözlemci ülke konumunda bulunuyor. Bu durum, KKTC'ye uluslararası arenada görünürlük sağlıyor.

- Türkiye, üyeler arasında ticaret, ulaşım ve enerji koridorunun kurulmasını hedefliyor

Tarihi İpekyolu üzerindeki üye ülkeler arasında özellikle ticaret ve ekonomik ilişkilerin geliştirilmesi temelinde kurulan EİT, mevcut potansiyelini yeterince kullanamıyor. Türkiye, üye ülkelerin siyasi irade göstererek ekonomik entegrasyon için somut projeler geliştirmesi üzerinde duruyor.

Ekonomik gücün Batı'dan Doğu'ya kaydığı günümüzde, bu güzergah üzerindeki EİT ülkelerinin, sahip olduğu ulaşım koridorunu ticaretin geliştirilmesi için nasıl avantaja dönüştürmesi gerektiğine yoğunlaşması gerektiği belirtiliyor.

Stratejik olarak dünyanın önemli bir bölgesinde bulunan üye ülkeler, ayrıca enerji ve doğal kaynaklar açısından da zengin...

Teşkilatın aktif kurucu üyesi Türkiye, üye devletler arasında ticaret, ulaşım ve enerji koridorunun kurulmasını hedefliyor. Yeni üyeler Türk Cumhuriyetler'in denizle bağlantısı olmaması nedeniyle ticaretin, bu ülkelerin denize ulaşımını sağlayacak şekilde geliştirilmesinin de önemli olduğu belirtiliyor.

- ECOTA'nın fiilen uygulanması gerekiyor

Teşkilatın hayata geçirdiği diğer önemli mekanizma da Türkiye, Afganistan, İran, Pakistan ve Tacikistan tarafından 17 Temmuz 2003'te imzalanan ECOTA.

Gümrük vergilerinin azaltılmasını amaçlayan anlaşmanın yürürlüğe girmesi için imzacı 5 ülkenin onay işlemlerini tamamlaması şartı yerine getirildi ve anlaşma 24 Nisan 2008'de yürürlüğe girdi. Ancak taraflar arasında liste teatisinin tamamlanamamasından ötürü anlaşma fiilen uygulanamıyor.

Gelinen aşamada, Afganistan, Türkiye ve Pakistan taviz listelerini (pozitif liste, negatif liste ve hassas ürünler listesi) EİT Sekretaryası'na sunarken, Tacikistan sadece hassas ürün listesini, İran da sadece pozitif listesini sundu. İran, diğer iki listenin sunumunu, Tacikistan'ın anlaşmanın eklerini imzalayıp onaylaması şartına bağladı. Bu nedenle üye ülkeler arasında mevcut potansiyeli ortaya çıkaracağı düşünülen ECOTA uygulanamıyor.

- Ticaret hacmi hedefin altında

Avrasya'nın kalbindeki doğal kaynaklar açısından zengin olan EİT üyesi ülkeler arasında ticaret hacmi 2014 rakamlarına göre yüzde 10 seviyesinde. Söz konusu oran, 2010'daki Liderler Zirvesi'nde 2015 için hedeflenen yüzde 20'lik ticaret hacminin çok altında bulunuyor.

Üye ülkelerin dünya ile yaptığı ticaret hacmi, teşkilat içindeki ülkelerle yaptığı ticarete göre düşük kalıyor. ECOTA, üye ülkeler arasında ticaret hacmini artırmayı amaçlıyor. Türkiye'nin çabalarına karşın bunun için bugüne kadar siyasi bir çaba gösterilmezken, özellikle Orta Asya'da daha küçük ekonomiler olan üye ülkelerin, ticarette hala korumacı bir yapıya sahip olması kapasitenin yükseltilmesi önündeki engellerden biri olarak görülüyor.

Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın, Liderler Zirvesi'nde , ECOTA'nın uygulanabilmesi için çağrı yapması bekleniyor. ECOTA'nın fiilen hayata geçmesiyle mevcut potansiyellerini kullanma kapasitesi artacak olan üye ülkeler arasındaki ticaret hacmi de hedeflenen seviyeye ulaşabilecek.

- ECO Bank güçlendirilmeli

Kurucu üyeler arasında 1995'te imzalanan ancak kuruluş aşaması zaman alan EİT Ticaret ve Kalkınma Bankası da (ECO Bank) bugün diğer çok uluslu kalkınma bankaları gibi istenilen işleve ulaşamadı.

Hukuki statüye 2005'te kavuşan ECO Bank, üye ülkeler arasında ticaret hacminin artırılması, verimli proje ve teşebbüslerin orta ve uzun vadede finanse edilmesi, üye ülkelerin iktisadi ve sosyal altyapı projelerine finansman sağlanmasını amaçlıyor.

Türkiye, Avrasya bölgesinde kalkınmayı ve örgütün kuruluş amaçlarını gerçekleştirmek amacıyla ECO Bank'ın güçlendirilmesi ve teşkilattaki her ülkenin üye olmadığı ECO Bank'ın üye sayısının artırılmasını istiyor.

Pakistan'daki zirve ekonomik, ticari ve siyasi dengelerin değiştiği son yıllarda bölgedeki mevcut potansiyelin kullanılır hale getirilmesini sağlamayı amaçlarken, Türkiye de dünya siyasi, ticari ve ekonomik alanlarında giderek önemin artan Avrasya'daki bu mevcut potansiyelin bir an önce harekete geçirilmesini istiyor.

AA