PEKİN (AA) - TEVFİK DURUL / FUAT KABAKÇI - Çin Devlet Başkanı Şi Cinping'in ikinci dönem görev süresinin dolacağı 2023'ten sonra da liderliğini sürdürebilmesine imkan tanıyan anayasa değişiklik teklifiyle ülkede "süresiz devlet başkanlığı" döneminin önü açılıyor.

Çin Komünist Partisi (ÇKP) Merkezi Komitesinin, "devlet başkanı ve devlet başkan yardımcılarının 2 dönemden fazla görev yapamayacağına" ilişkin ifadenin anayasadan çıkarılmasına yönelik teklifi, pazar günü resmi basın tarafından tüm dünyaya servis edildi.

ÇKP'nin ekim ayında düzenlenen ve tarihi olarak nitelenen 19. Genel Kongre'sinde ikinci dönem için yeniden liderlik görevine seçilen Şi, ülkenin kurucu lideri Mao Zıdong'un ardından ismi parti tüzüğüne geçirilen ikinci lider olmuştu. Değişiklik teklifiyle Şi'nin ismi ve fikirleri, parti tüzüğünden sonra anayasaya da işlenecek.

Teklif, "Yeni Dönem Çin için Çin Özellikleri Taşıyan Sosyalizm Üzerine Şi Cinping Düşüncesi" ifadesinin anayasaya eklenmesini de öngörüyor.

- 10 yıl sınırı kalkıyor

Çin'de Mao Zıdong'un ardından mevcut anayasa uyarınca her lider, beşer yıldan 2 dönem olmak üzere 10 yıl devlet başkanlığı yaptıktan sonra görevini devrediyordu.

Şi'nin selefi Hu Cintao ve Hu'nun selefi Ciang Zımin, onar yıl görev yaptıktan sonra liderliği bırakmıştı.

Devlet Başkanlığı için 2 dönem sınırlaması, 1970'lerin sonunda başlayan dışa açılımın mimarı Dıng Şiaoping tarafından Mao'nun Kültür Devrimi sonrası toplumda oluşan kargaşayı önlemek amacıyla anayasaya eklenmişti.

Göreve geldiği 2013'te reformcu bir lider olacağının sinyallerini veren Şi, tarihi İpek Yolu'nu yeniden canlandırmayı hedefleyen "Kuşak ve Yol" inisiyatifiyle öne çıktı.

Şi, aynı zamanda adı yolsuzluğa karışan ve "sinekler" olarak bilinen bürokratlar ile "kaplanlar" diye adlandırılan üst düzey siyasetçi ve yöneticilere yönelik büyük bir yolsuzlukla mücadele kampanyası başlattı.

İlk dönem liderliğinde ordu üzerindeki yetkilerini de artıran Şi, Çin Halk Kurtuluş Ordusunun tüm organlarını ÇKP liderliğine bağladı.

Tamamı devletin kontrolündeki yazılı ve görsel basın organları da 1974'de hayatını kaybeden Mao'dan bu yana görülmemiş şekilde Şi'nin kamusal imajını parlatmak için yoğun bir kampanya yürüttü.

- Ekonomide dışa açık, siyasette kontrolcü

Dünyanın en kalabalık ülkesi, en büyük ikinci ekonomisi ve en kalabalık ordusunun sahibi Çin'in 64 yaşındaki lideri Şi, ekonomide "küresel ve tamamen dışa açık" bir model çağrısı yaparken, içeride ise "kontrolcü" politikaları ile dikkati çekiyor.

Özellikle sosyal medya ve internet üzerindeki denetimlerin giderek yoğunlaştığı Çin'de Şi'nin ağzından her fırsatta halka "ÇKP liderliğine tam anlamıyla bağlı ve sadık olmaları" uyarısı yapılıyor.

Resmi Şinhua ajansının anayasa değişikliği teklifinin içeriğini servis etmesinin ardından ülke sosyal medyasında çıkan eleştirel yorumlar anında tespit edilerek engellenmişti.

"Dönem sınırlaması", "tahta çıkma", "hanedanlığa dönüş" gibi anahtar kelimeleri içeren etiketler, hızlı bir şekilde tespit edilip bununla ilgili yorumlar hemen erişime kapatıldı.

Medyanın ÇKP'nin "çekirdek lideri" sıfatıyla öne çıkardığı Şi, söz konusu anayasa değişiklik teklifinin dünya kamuoyuna duyurulmasıyla dost ve düşmanlarına "hiçbir yere gitmeyeceği" mesajını vermiş oldu.

Şi'nin "süresiz başkanlık" döneminin önünü açacak değişiklik teklifi, 5 Mart'ta başlayacak Çin Ulusal Halk Kongresi (ÇUHK) toplantılarında delegelerin oylamasına sunularak kanunlaşacak.

- "Parti sekreterliğinde kalarak da yapabilirdi"

Londra Soas Üniversitesi Çin Enstitüsü Direktörü ve "Şi Cinping'in Döneminde Çin" kitabının yazarı Prof. Steve Tsang, anayasa değişiklik teklifine ilişkin AA'ya yaptığı değerlendirmede, bu adımın "Çin hükümetinin doğru kararlar verme gücünü zayıflatacağını" savundu.

"ÇKP'nin ekim ayında yaptığı 19. Genel Kurul'da Şi'nin, iktidarını 2022'deki 20. Genel Kurul'da devretmeyeceğinin açık şekilde belli olduğunu" söyleyen Tsang, "Bunu da mevcut ÇKP Genel Sekreteri unvanıyla pekala yapabilirdi. Çünkü ülkede gerçek gücü elinde bulunduran makam parti sekreterliğidir." dedi.

"Partinin son kongresinde üst düzey danışman ve kurmaylarına Şi Cinping ile ters düşmelerinin riskli olacağı iması yapıldığını" savunan Tsang, "Artık kamuoyu önünde bu imaj daha da güçlenecek. Bundan sonra Şi'nin kurmayları ve yönetim kadroları onunla ters düşen fikirleri dillendirmeye cesaret edebilecek mi? Dolayısıyla bu, iç politika tartışmalarının kapsamını daraltacak ve Çin hükümetini doğru karar verme konusunda zayıflatacak. Bana göre en önemli değişiklik bu." ifadesini kullandı.

AA