Anadolu’nun en eski güneş saati

Anadolu’nun en eski güneş saati

Tarihi ve kültürel değerleriyle dünya tarihinde önemli bir yere sahip olan Konya’da, Anadolu’nun bilinen en eski güneş saati bulunuyor.

Kayalı Parkla Bedesten Camii arasında bulunan Hacı Hasan Caminin kıble tarafındaki duvarın dışında bulunan Güneş Saati görenleri hayrete düşürüyor. 1409 yılında olduğu tahmin edilen, saat bugün halen ezan vaktini tam olarak göstererek, görenleri hayretler içinde bırakıyor.  Hacı Hasan Cami’nde bulunan Güneş saatinin bir diğer benzeri ise, Topkapı Sarayı’ndaki Fâtih Sultan Mehmed devrine ait yatay bir güneş saati bulunmaktadır. Günümüzde birçok vatandaşın önünden geçmesine rağmen duvardaki saatin fark edilmediği anlaşılıyor. Cami etrafında bulunan esnaflardan alınan bilgilere göre, Hacı Hasan Camii’nin son tadilatının yapıldığı zamanda bir işçi tarafından  Güneş Saatinin çubuğu bilinmeyerek sökülmeye çalışılmış. Güneş saatinin çubuğunu sökmeyen çalışan işçiyi gören esnaflar, buna engel olmuşlar ve tarihi güneş saatini kurtarmışlar. Daha önceleri ezan vaktinde saniye şaşırmayan güneş saatinin çubuğu, sökmeye çalışılırken aldığı birkaç darbeden sonra bir dakikalık bir gerilemeyle gösterir olmuş.

GÜNEŞ SAATİNİN DOĞRU OKUNMASI

Saat, tam ve çeyrek saatleri gösteren yere parelel çizgilerle bunları çaprazlama kesen üçü bükey, üçü dışbükey ve biri de düz olmak üzere, yedi burç çizgisinden meydana gelir. Milin altında, saat 8:30'da başlar. Levhanın sol üst köşesinden aşağıya doğru dik inen çizgi, öğle çizgisidir (Hatt-ı Zeval). Öğle namazı vakti, mil ucunun gölgesinin bu çizgi üzerine düştüğü zaman girer. 12'nin günbatımı olarak kabul edildiği sistemlerde güneşin yengeç burcu üzerinde olduğu 21 Haziran'da en uzun gün öğle vakti saat 4'te başlar. Mermer levha üzerinde, dik inen çizginin hemen solunda, alttan ikinci ile üçüncü dışbükey çizgisinin arasında 'Hatt-ı Zeval' ibaresi açıkça okunur. Güneş saati üzerindeki içbükey ve dışbükey yedi burç çizgisi, altı dilim meydana getirir .

gunes-saati-(1).jpg

Sol üst köşeye yakın bir yerde bulunan milin solundaki kartuşlarda sırasıyla, 'el mazi ani'z seval' öğleden sonraki saat ibareleri görülür. 'El baki...' ile başlayan ibarenin üstünde 1'den başlayıp üstteki burçların arasında 8'e kadar devam eden sayılar ise, öğle vaktinin üzerinden kaç saat geçtiğini gösterir. Böylece üstteki sistemde öğle vakti 12 olarak kabul edilir. Halbuki altta sıralanan rakamlar 4 ile başlayıp 12 ile son bulur. Bu sistemde, güneşin batışı anında saat (12) ya da (0) kabul edilir. Batılılar bu sisteme italik sistem adı verirler.

Osmanlılar da diğer İslâm devletleri gibi, güneşin batışını, o günün sonu (veya sonraki günün başlangıcı) kabul ediyorlardı. Alaturka saat sistemi denilen bu sistemde günbatımında saat 12 veya 0'dır.

gunes-saati-(10).jpg

CAMİYE AİT OLMAYAN KİTABE

Hacı Hasan Camii’sinin kıble tarafındaki duvarında yer alan güneş saatinin yanında bir de başka camiye ait olan bir kitabe bulunuyor. Bu kitabenin İbrahim Hakkı Konyalı’nın Konya Tarihi adlı kitabında yer alan bilgiye göre Kuyumcu Hasan’ın yaptırdığı yazıyor. Konya Tarihi Kitabına göre Kuyumcu Hacı Hasan, bu camiyi yaptırırken, Anadolu Selçuklular zamanında yıkılan Kadı Mursel Camii ve Hoca Selman Daru’l –Hadis’inin kitabelerini bu duvara yerleştirmiştir. Servet R. Çolak – Memleket